Kraska - OTOP

fot. C. Korkosz

Kraska (Coracias garrulus)

Jest jedynym przedstawicielem kraskowatych gnieżdżącym się w Europie.

Rozpoznawanie

Długość ciała: 30-32 cm
Rozpiętość skrzydeł: 66-73 cm
Masa ciała: 110-160 g

Kraska jest ptakiem o bardzo charakterystycznym, kolorowym upierzeniu, w którym dominuje kolor niebieski lub niebiesko-zielony. Jest wielkości sójki, z którą najczęściej bywa mylona przez niedoświadczonych obserwatorów ze względu na występujący u sójki niebiesko-biały, prążkowany fragment skrzydła. Z daleka sylwetka kraski może budzić skojarzenie także z innymi ptakami krukowatymi, jednak jest od nich smuklejsza, a jej lot jest szybki, zwinny i prostolinijny. Chętnie przesiaduje na eksponowanych stanowiskach: suchych czubkach drzew, słupach, tyczkach, liniach energetycznych.

Występowanie
Kraska dawniej była szeroko rozpowszechnionym gatunkiem w całej Polsce, a obecnie jej populacja znajduje się na skraju wyginięcia. Jeszcze pod koniec lat 70. liczebność kraski w Polsce szacowano na około 1000 par, w połowie lat 80. o połowę mniej – około 500-600 par. Z początkiem lat 90. nastąpił kolejny spadek do 360-380 par. Zanikanie kraski postępowało z zachodu na wschód, zniknęła już całkowicie z krajobrazu Śląska, Małopolski i Wielkopolski. Szacowania dla Polski z 1998 roku podają spadek liczebności do 112-133 par.

Obecnie liczebność populacji szacuje się ok. 30 par. Najsilniejsza lokalna populacja zasiedla obecnie obszar Równiny Kurpiowskiej (26-28 par – dane z roku 2015). Bez podjęcia działań ochronnych, ptak ten może za kilka lat całkowicie zniknąć z naszego kraju.

Populacja Kurpiowska

Równina Kurpiowska była i nadal pozostają główną ostoją kraski w Polsce. Można z całą pewnością powiedzieć, że od sytuacji tego gatunku na Równinie Kurpiowskiej zależy sytuacja tego gatunku w całym kraju. Brak lub fragmentaryczny charakter badań ornitologicznych na tym terenie był przyczyną, tego że dopiero od roku 1990 możemy oszacować liczebność lokalnej populacji kraski. Z dużym prawdopodobieństwem możemy stwierdzić, że gniazdowało tu wówczas około 90 par krasek. Pierwszą pełną i kompletną inwentaryzację przeprowadzono dopiero w roku 1995. Stwierdzono wówczas 65 par lęgowych. Kolejne inwentaryzacje przeprowadzono w latach 1997 i 1998. Dostarczyły one informacje o 61 i 48 parach lęgowych. Po dłuższej przerwie w roku 2005 przeprowadzono kolejną inwentaryzacje całej kurpiowskiej populacji kraski. Stwierdzono wówczas 37 par lęgowych kraski. Ponowiona w roku 2009 inwentaryzacja wykazała gniazdowanie 33 par lęgowych. W latach 2010 i 2011 w ramach Monitoringu Ptaków stwierdzono tu odpowiednio 26 i 24 par lęgowe.

Zmiany liczebności kraski na Kurpiach w latach 1989 – 2011 (Opracował Andrzej Górski)

Lęgi

Kraski gnieżdżą się w dziuplach, najczęściej po dzięciole czarnym lub zielonym, chętnie zajmują budki lęgowe. Łączą się w trwałe pary, wyprowadzają tylko 1 lęg w roku. Dojrzałość płciową osiągają w 2. roku życia. Po przylocie z zimowisk rozpoczynają toki i od połowy maja przystępują do składania jaj. Wielkość zniesienia waha się od 2 do 5 szt. Po ok. 20 dniach wykluwają się młode, które pozostają w gnieździe blisko miesiąc.

Fenologia lęgów kraski (opracował Andrzej Górski)

Pokarm
Dietę kraski stanowią przede wszystkim duże owady, głównie chrząszcze i prostoskrzydłe (świerszcze i pasikoniki). Zjada również dżdżownice, ślimaki, żaby, jaszczurki, małe węże i gryzonie. Kraska poluje zwykle wykorzystując różnego rodzaju punkty obserwacyjne tzw. czatownie czyli suche czubki drzew, słupy, paliki, linie energetyczne. Jest gatunkiem wyspecjalizowanym w chwytaniu ofiar bezpośrednio na ziemi choć czasem łapie też owady w powietrzu.

Siedlisko
W Polsce kraski zasiedlają mozaikę tradycyjnego krajobrazu rolniczego na rozległych, piaszczystych równinach, zwykle w bliskim sąsiedztwie lasu i cieków wodnych. Szczególną rolę odgrywają w nim ekstensywnie użytkowane pastwiska z pojedynczymi starymi drzewami (najczęściej wierzbami lub topolami) lub ich kępami (np. kępy olch w podmokłych obniżeniach).
Choć obecnie w naszym kraju kraski spotkać możemy prawie wyłącznie na terenach otwartych, to kiedyś równie chętnie zasiedlały duże śródleśne polany i zręby. Takie właśnie populacje „leśnych” krasek zachowały się jeszcze na Litwie i Łotwie. Jedna z nich znajduje się niemal tuż za polską granicą, w dużym kompleksie leśnym, którego zachodnim skrajem jest nasza Puszcza Augustowska.
ekstensywne_pastwiska_-_ulubione_siedlisko_kraski_-_kopia

Populacja Światowa
populacja-swiatowa Obszar lęgowy kraski rozciąga się od północno zachodnich skrawków Afryki (Maroko) poprzez południową, środkową i wschodnią Europę, zachodnią i środkową Azję aż do wschodnich Chin i Pakistanu. Zimę spędza w Afryce. Jej europejską populację ocenia się na 55 – 117 tys. par lęgowych i szacuje się, że w ciągu ostatnich 15 lat zmniejszyła się ona o 30%. Kraska zaczęła wycofywać się z północno zachodniego skraju występowania już od początku XX wieku, stopniowo znikając z terytoriów takich państw jak: Niemcy, Dania, Szwecja i Finlandia. W ostatnim dziesięcioleciu przestała również gnieździć się w Czechach, Słowenii, Estonii. Obecnie najsilniejsze populacje kraski na naszym kontynencie występują w: Hiszpanii, Rosji, na Ukrainie, w Rumunii, Bułgarii i Turcji, stanowiąc razem ok. 90% populacji Europejskiej.

Przygotowano na podstawie opracowań:
Andrzej Górski “Występowanie i liczebności kraski na obszarze Równiny Kurpiowskiej” 2012
Kovacs A., Barov B., Orhun C., Gallo-Orsi U. 2008. International Species Action Plan for the European Roller Coracias garrulus garrulus. BirdLife International For the European Commission.