Podstawowe informacje
Program Monitoringu Ptaków Polski (MPP) jest realizowany od 2007 roku na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska jako jeden z elementów Państwowego Monitoringu Środowiska. Program w całości jest finansowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Aktualnie projekt realizowany jest przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków oraz Muzeum i Instytut Zoologii PAN.
Badania terenowe realizowane są przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Muzeum i Instytut Zoologii PAN, w tym Stację Ornitologiczną MiIZ PAN, Komitet Ochrony Orłów, Stowarzyszenie Ochrony Sów oraz PTOP “Salamandra”.
Nadrzędnym celem programu jest monitorowanie stanu populacji możliwie dużej liczby gatunków ptaków, ze szczególnym uwzględnieniem sieci obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000. W ramach rozbudowanego systemu monitoringiem objęto 164 gatunki ptaków lęgowych, 33 gatunki ptaków zimujących, w tym 47 gatunków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Każdy z podprogramów wykorzystuje metodykę dostosowaną do specyfiki monitorowanej grupy gatunków lub pojedynczych gatunków ptaków.
Struktura programu
Program składa się z 33 jednostkowych podprogramów, realizowanych przez 5 partnerów:
- Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
- Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych
- Monitoring Zimujących Ptaków Wodnych
- Monitoring Zimujących Ptaków Wód Przejściowych
- Monitoring Zimujących Ptaków Morskich
- Monitoring Rzadkich Dzięciołów
- Monitoring Kraski
- Monitoring Dubelta
- Monitoring Ślepowrona
- Monitoring Wodniczki
- Monitoring Kormorana
- Monitoring Rybitwy Czubatej
- Monitoring Ptaków Gór
- Muzeum i Instytut Zoologii PAN
- Monitoring Flagowych Gatunków Ptaków
- Monitoring Ptaków Mokradeł
- Monitoring Ptaków Wybrzeża i Rzek
- Monitoring Pospolitych Ptaków Miast
- Monitoring Rybitw Bagiennych
- Monitoring Czapli Siwej i Białej
- Monitoring Noclegowisk Żurawi
- Monitoring Mewy Czarnogłowej
- Monitoring Łabędzia Krzykliwego
- Monitoring Podgorzałki
- Monitoring Puszczyka Mszarnego
- Monitoring Siewek Łąkowych (dawniej Monitoring Kulika Wielkiego)
- Monitoring Żołny
- Komitet Ochrony Orłów
- Monitoring Ptaków Drapieżnych
- Monitoring Orła Przedniego
- Monitoring Orlika Grubodziobego
- Monitoring Rybołowa
- Monitoring Produktywności Bielika
- Stowarzyszenie Ochrony Sów
- Monitoring Sów Krajobrazu Rolniczego
- Monitoring Lęgowych Sów Leśnych
- PTOP „Salamandra”
- Monitoring Noclegowisk Gęsi
- Monitoring Gęsi Zbożowej
Szczegółowy opis programów znajduje się na stronie poświęconej Monitoringu Ptaków Polski.
Dwa podprogramy stanowią kontynuację schematów prowadzonych już wcześniej. MPPL jest prowadzony od roku 2000 przez OTOP (przy początkowej współpracy Stacji Ornitologicznej MiIZ PAN). Podobnie MFGP to kontynuacja programu, rozpoczętego w 2001 roku, od początku jest koordynowany przez Stację Ornitologiczną MiIZ PAN.
Dla grup gatunków (np. sów, ptaków drapieżnych) dane o liczebności są pozyskiwane z liczeń na powierzchniach próbnych (np. 1 km x 1 km lub 10 km x 10 km) wyznaczonych poprzez reprezentatywne próbkowanie areału występowania gatunków docelowych. Dla indywidualnych, rzadkich gatunków są prowadzone cenzusy całości znanego areału ich gniazdowania, koncentrujące się na kontrolach znanych stanowisk lęgowych (aktualnych i historycznych) i uzupełnione o wyszukiwanie nowych stanowisk. Ptaki zimujące i przelotne są rejestrowane na najważniejszych miejscach ich koncentracji.
Każdy program prowadzi koordynator, odpowiedzialny za organizację prac terenowych, które są wykonywane przez wysoko wykwalifikowanych obserwatorów ptaków. Jedynie MPPL i MZPW jest koordynowany dwustopniowo – obok koordynatora krajowego, prace około 600 wolontariuszy organizuje grupa koordynatorów regionalnych.
Wyniki
Podstawowe parametry stanu populacji będące wynikiem monitoringu obejmują liczebność lub wskaźnik liczebności populacji lęgowej oraz rozpowszechnienie, rozumiane jako proporcja powierzchni kraju zasiedlona przez dany gatunek, wyrażona w procentach powierzchni Polski. Ponadto dla kilku wybranych gatunków ocenia się również wskaźniki produktywności: liczbę piskląt opuszczających gniazdo, obliczaną dla wszystkich par o znanym wyniku lęgu oraz liczbę piskląt opuszczających gniazdo, obliczaną tylko dla par, które wyprowadziły choć jedno pisklę z lęgu (czyli par z udanym lęgiem). Baza danych ze wszystkimi wynikami dostępna jest na stronie Portalu Mapowego GIS, a syntetyczne opracowania wyników publikowane są w Biuletynach Monitoringu Przyrody oraz raportach i są dostępne na stronie MPP.
