Odstraszacze
Opinia Departamentu Ochrony Przyrody Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska nt. kolców
Po doniesieniach na temat niewłaściwego stosowania odstraszaczy ptaków, OTOP prezentuje swoje stanowisko w tej sprawie. Podstawowy problem, jaki chcemy tutaj omówić, dotyczy zanieczyszczania budynków odchodami, gdyż to właśnie takie zapytania są najczęściej kierowane do naszego Towarzystwa.
Przede wszystkim pragniemy zaznaczyć, że rozwiązywanie konfliktów, jakie powstają między człowiekiem a ptakami, musi odbywać się w sposób zgodny z zasadami etycznymi i obowiązującym prawem. Nie może być mowy o narażaniu ptaków na cierpienie lub utratę lęgów.
Problem brudzenia budynków najczęściej związany jest z obecnością gołębia miejskiego. W mniejszym zakresie dotyczy takich gatunków jak wróbel domowy i jaskółka oknówka, których liczebność w Polsce i Europie spada od wielu lat. W wielu miejscach na terenie Europy populacje wróbla, dawniej liczne, wymarły niemal całkowicie. Również dane z Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, prowadzonego przez OTOP, wskazują na spadek liczebności tych ptaków w naszym kraju (wykresy poniżej). Równocześnie obserwowane jest zmniejszanie się liczby miejsc lęgowych tych gatunków, co wiąże się m.in z nieprawidłowo prowadzonymi remontami budynków, bez zapewnienia zastępczych miejsc lęgowych (np. poprzez pozostawienie istniejących otworów lub zawieszenie odpowiednich skrzynek lęgowych dla wróbla).
 |
 |
Dodatkowe ograniczanie liczby miejsc lęgowych tych gatunków może doprowadzić do dalszego spadku ich liczebności.
Zasadniczo OTOP radzi stosowanie odpowiednich, bezpiecznych dla ptaków i innych zwierząt, mechanicznych zabezpieczeń, które uniemożliwiają im przebywanie w miejscach niepożądanych. Są to przede wszystkim specjalne listwy, spirale oraz metalowe siatki.
Listwy z drutami, koniecznie z plastykowymi końcówkami lub końcówkami zagiętymi w dół, służyć mają zapobieganiu przesiadywania ptaków na parapetach okien czy gzymsach budynków. Ma to chronić te miejsca przed zabrudzeniami powodowanymi przez ptaki – głównie gołębie. Przy takim umiejscowieniu odstraszaczy nie stanowią one zagrożenia, gdyż są dobrze widoczne oraz nie przyczyniają się do ograniczenia dostępności miejsc lęgowych. Inne wykorzystanie takich urządzeń może stanowić bezpośrednie zagrożenie dla ptaków. Ptaki mogą być narażone na rozbijanie się o sterczące druty, wiszące w dół po okapem budynku, gdzie nie są dla nich widoczne.
Kolce zamontowane na budynku dworca PKP Gdańsk Oliwa. Na pozostatwionym przez robotników kablu gołębie uwiły gniazdo.
Podobną rolę i zastosowanie pełnić mogą spirale, uważane powszechnie za bezpieczne, stosunkowo tanie i godne propagowania rozwiązanie.
Metalowe siatki mogą być odpowiednią barierą zabezpieczającą dostęp ptaków do tych miejsc, gdzie nie powinny one przebywać. W metalowe siatki ptaki nie zaplątują się, więc są one pod tym względem bezpieczne. Nie należy natomiast stosować siatek nylonowych, które zwykle szybko ulegają uszkodzeniu i wówczas stanowią niebezpieczną pułapkę dla ptaków.
Odrębny problem dotyczy zabrudzeń powstających pod gniazdami jaskółki oknówki, czasami zasiedlonymi też przez wróbla. Zdaniem OTOP najlepszym rozwiązaniem tego problemu jest montowanie pod miejscami lęgowymi, podstawek, które zatrzymują odchody ptaków. Nie mogą one jednak być zamontowane zbyt blisko gniazda, by nie utrudniały ptakom swobodnego dolotu. Zabrudzenia nie zagrażają wtedy bezpośrednio higienie ludzi, jednocześnie nie ograniczając ptakom siedlisk lęgowych.
Przede wszystkim pamiętajmy jednak, że wszelkie ograniczenia dostępności ptaków do miejsc, szczególnie miejsc lęgowych, wprowadzane przez człowieka, są ingerencją w ich naturalne siedliska. Ptaki podlegają ochronie gatunkowej, a otwory, szczeliny w ścianach, stropodachy, to ich siedliska, w które z zasady nie można ingerować, bez stosownych pozwoleń wymaganych prawem.
Umyślne straszenie
Pracownicy OTOP często otrzymują pytania, czy płoszenie ptaków poprzez odtwarzanie nagrań głosów ptaków drapieżnych lub innych dźwięków jest zgodne z prawem.
Obowiązujące do października 2014 r. rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. (Dz. U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1419) wprowadzało w paragrafie 7 pkt 14 zakaz umyślnego płoszenia i niepokojenia zdecydowanej większości ptaków spotykanych w Polsce. Był to przepis wykonawczy do art. 52 ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2013 r., poz. 627, z późn. zm.), w którym wymieniono zakazy, jakie mogą być wprowadzone w stosunku do dziko występujących zwierząt gatunków objętych ochroną gatunkową. Ustawa, w art. 56 ust. 2, przyznaje regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska prawo do wydawania, wobec gatunków objętych ochroną ścisłą i częściową, zezwoleń na odstępstwa od zakazów z art. 52, w tym od zakazu umyślnego płoszenia i niepokojenia.
Po wprowadzeniu nowego rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2014 r., poz. 1348) sytuacja uległa zmianie.
Bezwzględny zakaz umyślnego płoszenia i niepokojenia został wprowadzony wyłącznie wobec gatunków oznaczonych w załącznikach do rozporządzenia symbolem (1) (§ 6 ust. 2 obecnego rozporządzenia). W odniesieniu do ptaków dotyczy to 10 gatunków, spośród których 8 to jednocześnie gatunki wymagające ustalania stref ochrony: orzeł przedni, orlik grubodzioby, orzełek, gadożer, raróg, rybołów, cietrzew, głuszec). Dwa pozostałe to kulon i syczek.
Pozostałe gatunki ptaków objętych ochroną zostały opatrzone symbolem (2). Wobec nich zakaz umyślnego płoszenia i niepokojenia obowiązuje:
- w miejscach noclegu,
- w okresie lęgowym w miejscach rozrodu lub wychowu młodych,
- w miejscach zgrupowań ptaków migrujących lub zimujących (§ 6, ust. 3).
Ponadto w stosunku do kilkudziesięciu gatunków ptaków, oznaczonych symbolem (3), wprowadzono zakaz fotografowania, filmowania lub obserwacji, mogących powodować ich płoszenie lub niepokojenie (§ 6, ust. 4).
Rozporządzenie wprowadziło również wyjątki:
- gołąb miejski – zakaz płoszenia dotyczy wyłącznie miejsc gniazdowania w trakcie obecności piskląt w gnieździe ( § 6 ust. 5)
- czapla siwa i kormoran – zakaz płoszenia nie dotyczy obrębów hodowlanych ustanowionych zgodnie z przepisami o rybactwie śródlądowym (przy czym odstępstwo to obowiązuje tylko w zakresie dotyczącym miejsc zgrupowań ptaków migrujących lub zimujących, a więc czapli i kormoranów w miejscach noclegu oraz w okresie lęgowym nie wolno płoszyć również w obrębach hodowlanych) (§ 6 ust. 6).
Zgodnie z art. 131 pkt 14 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, „kto (…) bez zezwolenia lub wbrew jego warunkom narusza zakazy w stosunku do roślin, zwierząt lub grzybów objętych ochroną gatunkową – podlega karze aresztu albo grzywny”. Zgodnie z art. 132 tej ustawy, „orzekanie w sprawach, o których mowa w art. 127 i 131, następuje na podstawie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.”
Podsumowując: przepisy wprowadzone przez nowe rozporządzenie Ministra Środowiska zawężają zakres przypadków, w których płoszenie lub niepokojenie ptaków bez posiadanego zezwolenia wydanego przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska stanowi wykroczenie. Niemniej płoszenie i niepokojenie w odniesieniu do szczególnych miejsc i okresów w cyklu życiowym ptaków (miejsca noclegu, okres rozrodu, miejsca zgrupowania w czasie migracji i zimowania) nadal stanowi naruszenie prawa i podlega ściganiu.
Zgłoszenia wykroczenia może dokonać każda osoba, a organy ścigania mają obowiązek je przyjąć.