Migrujące siewki w niebezpieczeństwie: aktualizacja Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych

Nowy raport pokazuje spadek populacji wędrownych siewek na całym świecie

W Kolumbii trwa właśnie CBD COP16 – szczyt ONZ dotyczący różnorodności biologicznej. Tymczasem 28 października 2024 r. ukazała się aktualizacja Czerwonej księgi gatunków zagrożonych, publikowanej przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN). Zgodnie z najnowszymi danymi przeklasyfikowano 16 gatunków siewek do kategorii wyższego zagrożenia wyginięciem.

• Niektóre populacje wędrownych siewek zmniejszyły się o ponad jedną trzecią.
• BirdLife International, wraz z partnerami ze 119 krajów, jednogłośnie wzywa przedstawicieli blisko 200 państw, biorących udział w CBD COP16, do zintensyfikowania działań na rzecz ochrony gatunków w celu odwrócenia tendencji spadkowych i powstrzymania ich wymierania.

Najnowsza aktualizacja Czerwonej księgi gatunków zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species™) ujawnia niepokojący spadek na całym świecie liczebności wędrownych siewek. 16 gatunków zostało przeklasyfikowanych do wyższych kategorii zagrożenia. Badania wskazują, że zmniejszanie się populacji gatunków oddziałuje negatywnie na całe ekosystemy i łańcuchy pokarmowe. Ponieważ ptaki nie znają granic, w aktualizacji Czerwonej księgi podkreślono potrzebę większej współpracy ze strony rządów w celu niezwłocznego odwrócenia tendencji spadkowej liczebności ptaków wędrownych.

„COP16 musi być katalizatorem dla rządów do tego, aby zobowiązania podjęte dwa lata temu poprzeć znaczącymi działaniami, mającymi na celu odwrócenie katastrofalnego spadku liczebności populacji. Oznacza to wzmocnienie wysiłków na rzecz odbudowy populacji zagrożonych gatunków, więcej działań w celu ochrony i renaturyzacji gruntów, wód słodkich i morskich oraz zintensyfikowanie zmian naszych systemów żywnościowych, energetycznych i przemysłowych. Działania te muszą być wsparte niezbędnymi funduszami. Spadek liczebności ptaków wędrownych, które łączą ludzi w różnych krajach i na różnych kontynentach, jest potężnym symbolem tego, jak obecnie zawodzimy”.

Martin Harper, Dyrektor Generalny BirdLife International

Ptaki są ważnymi wskaźnikami stanu przyrody: występują niemal wszędzie, ich zachowania i ekologia często odzwierciedlają inne grupy gatunków, są bardzo dobrze zbadane i reagują na zmiany środowiskowe. Z uwagi na fakt, że jeden na osiem gatunków ptaków jest zagrożony wyginięciem, a liczebność 60% gatunków ptaków spada w skali globalnej, malejące populacje ptaków sygnalizują, że ekosystemy przeżywają kryzys. Wiele ptaków wędrownych podąża określonymi trasami zwanymi szlakami migracyjnymi. Po drodze zatrzymują się w różnych miejscach, aby odpocząć i się pożywić. To sprawia, że są one szczególnie narażone na zagrożenia, takie jak utrata siedlisk i zmiany klimatu. 

„Wiele populacji siewek pozostaje licznych i nadal są powszechnie spotykane na swoich szlakach migracyjnych. Jednak nowe analizy danych z długoterminowych programów monitoringowych pokazują, że globalne populacje niektórych gatunków zmniejszyły się o ponad jedną trzecią w ostatnich dziesięcioleciach. W niektórych przypadkach tempo spadku liczebności przyspiesza. To wskazuje na pilną potrzebę badań w celu zdiagnozowania przyczyn takiego stanu i podjęcie skoordynowanych działań ochronnych, aby temu zaradzić”.

Dr Ian Burfield, Główny Koordynator Naukowy (gatunki) i Koordynator ds. Czerwonej listy ptaków, BirdLife International

Siewki, często widywane na plażach lub żerujące na odsłoniętych przez wodę błotach, są znanym widokiem na całym świecie. Obszary przybrzeżne stanowią nie tylko schronienie dla wielu gatunków ptaków, ale również są kluczowe dla utrzymania dobrostanu milionów ludzi. Te cenne ekosystemy zapewniają żywność, stwarzają możliwości zatrudnienia oraz pełnią rolę naturalnej ochrony przed sztormami. Ochrona siewek jest niezbędna zarówno dla środowiska naturalnego, jak i dla społeczności obszarów przybrzeżnych, które są od nich zależne.

Gatunki o zwiększonym ryzyku wyginięcia to:

– Biegus zmienny Calidris alpina, którego liczebność zmniejszyła się o co najmniej 20%, szczególnie wzdłuż amerykańskich szlaków migracyjnych. Poprzedni status w Czerwonej liście: LC (gatunek najmniejszej troski), obecny status: NT (bliski zagrożenia). W Polsce gatunek uznany za wymarły regionalnie (RE) (CLPP). Ostatni lęg biegusów zmiennych miał miejsce w 2004 roku. O Monitoringu Biegusa Zmiennego PMŚ GIOŚ pisaliśmy w trakcie Ptasiego Tygodnia z OTOP: Monitoring Ptaków Polski.

– Siewnica Pluvialis squatarola – ok. 90 proc. populacji występuje w obu Amerykach. Jej liczebność zmniejszyła się o ponad 30%, a potencjalne przyczyny obejmują utratę i degradację siedlisk, płoszenie i polowania. Poprzedni status w Czerwonej liście: LC (gatunek najmniejszej troski), obecny status: VU (narażony na wyginięcie). W Polsce licznie spotykana na wybrzeżu w czasie przelotów, rzadziej w głębi kraju.

– Biegus krzywodzioby Calidris ferruginea – jego miejsca lęgowe znajdują się w północnej Syberii. Zimuje od Afryki Zachodniej po Nową Zelandię. Liczebność gatunku również zmniejszyła się o ponad 30%, prawdopodobnie z powodu szeregu zagrożeń, w tym utraty i degradacji siedlisk, płoszenia, polowań i zmian klimatu. Poprzedni status w Czerwonej liście: NT (bliski zagrożenia), obecny status: VU (narażony na wyginięcie). Podczas przelotów wiosennych i jesiennych spotykany w całej Polsce, zwłaszcza w pasie wybrzeża, nad jeziorami i na mokradłach.

Te gatunki siewek to tylko niektóre ze 145 gatunków ptaków, których globalna kategoria ryzyka wyginięcia uległa zmianie w aktualizacji Czerwonej Księgi 2024-2. Niektóre z tych zmian mają charakter rzeczywisty i odzwierciedlają faktyczną poprawę wynikającą z działań ochronnych lub faktyczne pogorszenie z powodu zwiększonych zagrożeń. Inne to zmiany nieautentyczne, odzwierciedlające nowe informacje, niedostępne w poprzednich ocenach. Spośród 16 przeklasyfikowanych siewek, 14 uległo rzeczywistemu pogorszeniu od 1988 r. (kiedy to opublikowano pierwszą kompleksową ocenę ptaków na Czerwonej Liście), podczas gdy liczebność pozostałych dwóch gatunków prawdopodobnie spadała już wcześniej. 

Pozostałe gatunki siewek, które zmieniły kategorię określającą stopień zagrożenia wyginięciem w aktualizacji Czerwonej Księgi 2024-2 to:

Sieweczka krzykliwa Charadrius vociferus – poprzedni status: LC (najmniejszej troski), obecny status: NT (bliski zagrożenia)

Szlamnik duży Limosa fedoa – poprzedni status: LC (najmniejszej troski), obecny status: VU (narażony)

Szlamnik amerykański Limosa haemastica – poprzedni status: LC (najmniejszej troski), obecny status: VU (narażony)

Kamusznik Arenaria interpres – poprzedni status: LC (najmniejszej troski), obecny status: NT (bliski zagrożenia)

Biegus płaskodzioby Calidris falcinellus – poprzedni status: LC (najmniejszej troski), obecny status: VU (narażony)

Biegus brodźcowaty Calidris himantopus – poprzedni status: LC (najmniejszej troski), obecny status: NT (bliski zagrożenia)

Biegus karłowaty Calidris minutilla – poprzedni status: LC (najmniejszej troski), obecny status: NT (bliski zagrożenia)

Biegus białorzytny Calidris fuscicollis – poprzedni status: LC (najmniejszej troski), obecny status: VU (narażony)

Biegus płowy Calidris subruficollis – poprzedni status: NT (bliski zagrożenia), obecny status: VU (narażony)

Szlamiec krótkodzioby Limnodromus griseus – poprzedni status: LC (najmniejszej troski), obecny status: VU (narażony)

Szlamiec długodzioby Limnodromus scolopaceus – poprzedni status: LC (najmniejszej troski), obecny status: NT (bliski zagrożenia)

Brodziec żółtonogi Tringa flavipes – poprzedni status: LC (najmniejszej troski), obecny status: VU (narażony)

Brodziec piegowaty Tringa melanoleuca – poprzedni status: LC (najmniejszej troski), obecny status: NT (bliski zagrożenia)

 

„Niebezpieczny spadek liczebności ptaków wędrownych jest oznaką pogarszającej się integralności szlaków migracyjnych. Utrata sieci siedlisk, niezbędnych dla odpoczynku i pożywienia ptaków wędrownych podczas długich podróży, może mieć poważne konsekwencje zarówno dla milionów ludzi, którzy korzystają z tych obszarów, jak i dla samych ptaków”.

Dr Barend van Gemerden, Główny Koordynator programu Flyways, BirdLife International

Zostało nam zaledwie pięć lat tej decydującej dekady. CBD COP16 to decydujący moment, w którym należy pobudzić działania na rzecz zatrzymania i odwrócenia procesu utraty różnorodności biologicznej do 2030 roku. Spadająca liczebność populacji ptaków wędrownych jest alarmującym sygnałem kryzysu, w jakim znalazła się przyroda naszej planety. Kiedy tracimy gatunki, nasza przyszłość jest zagrożona. Zanikanie  przyrody można odwrócić, ale wyginięcia gatunków – nie.

Kontakt dla mediów:

Monika Klimowicz-Kominowska: rzeczniczka prasowa OTOP – tel. +48 500 239 648, mail: monika.klimowicz@otop.org.pl