Nowe gatunki ptaków i żyrafa na Czerwonej Liście IUCN

Najnowsza aktualizacja Czerwonej Listy Zagrożonych Gatunków IUCN podaje status zagrożenia ponad 700 nowo wyodrębnionych taksonomicznie gatunków ptaków. 11% z nich jest zagrożonych wyginięciem. Aktualizacja pokazuje również drastyczny spadek populacji żyrafy, spowodowany utratą siedlisk, niepokojami społecznymi i nielegalnymi polowaniami. Globalna populacja żyrafy gwałtownie spadła aż o 40% w ciągu ostatnich 30 lat, a gatunek ten został wymieniony jako narażony (VU) na Czerwonej Liście IUCN.

Aktualizacja Czerwonej Listy IUCN zawiera również pierwsze oceny dzikiego owsa, jęczmienia, mango i innych dziko rosnących przodków roślin użytkowych. Status tych roślin jest kluczowy dla bezpieczeństwa żywnościowego, ponieważ ich różnorodność genetyczna może przyczynić się do poprawy odporności upraw na choroby, suszę i zasolenie.

Aktualizacja została wydana na 13. Konferencji Stron Konwencji o różnorodności biologicznej (CBD COP13) w Cancun, w Meksyku. Czerwona Lista IUCN obejmuje obecnie 85.604 gatunki, z których 24.307 jest zagrożonych wyginięciem.

„Wiele gatunków wymyka się nam zanim zdążymy je opisać”, mówi dyrektor generalna IUCN Inger Andersen. „Ta aktualizacja Czerwonej Listy IUCN pokazuje, że skala kryzysu wymierania może być większa niż sądziliśmy. Przed rządami zgromadzonymi tu w Cancun, na szczycie ONZ poświęconym różnorodności biologicznej stoi ogromna odpowiedzialność, aby wzmożone zostały wysiłki na rzecz ochrony różnorodności biologicznej naszej planety. Jest to niezbędne dla nas – ludzi, dla zachowania światowego bezpieczeństwa żywnościowego i możliwości zrównoważonego rozwoju.”

Nowo rozpoznane ptaki są zagrożone

To pierwsza aktualizacja Czerwonej Listy IUCN po rewizji taksonomicznej wszystkich gatunków ptaków sporządzonej przez BirdLife International we współpracy z wydawnictwem „Handbook of the Birds of the World”. Na liście rozpoznanych gatunków ptaków znajduje się teraz 11.121 pozycji.

Ocenie poddano 742 nowo rozpoznane gatunki ptaków, z czego 11% jest zagrożonych. Na przykład niedawno opisany pręgostrzyżyk cynamonowy Thryophilus sernai został sklasyfikowany jako zagrożony (EN), ponieważ ponad połowa jego siedlisk może przestać istnieć przez planowaną budowę zapory. Utrata siedlisk na rzecz rolnictwa i ich degradacja przez rośliny inwazyjne spowodowała również przesunięcie wangi komorskiej Cyanolanius comorensis do kategorii zagrożonych (EN).

Trzynaście z nowo rozpoznanych gatunków ptaków sklasyfikowano na Czerwonej Liście IUCN jako wymarłe (EX). Niektóre z nich wyginęły w ciągu ostatnich 50 lat – takie jak trzciniak mariański (Acrocephalus yamashinae), hawajka rdzawa (Loxops wolstenholmei) i hawajka szkarłatna (Himatione fraithii). Wszystkie te gatunki były endemiczny dla wysp i zostały najprawdopodobniej wyniszczone przez gatunki inwazyjne.

Czerwona Lista Gatunków Zagrożonych w liczbach (ptaki)

	Wcześniej:	Obecnie:
Wszystkich gatunków:	10,424	11,121
Wymarłe (EX):	140	156
Wymarłe na wolności (EW):	5	5
Pozostałe:	10,279	10,960
Zagrożone wyginięciem (CR, EN, VU):	1375 (13%)	1460 (13%)

„Niestety, opisanie ponad 700 nowych gatunków nie oznacza, że ptaki na świecie radzą sobie lepiej”, mówi dr Ian Burfield z BirdLife. „W miarę jak pogłębiamy naszą wiedzę – potwierdzają się nasze obawy: niezrównoważone rolnictwo, wycinanie lasów, inwazyjne gatunki i inne zagrożenia, np. nielegalny handel – doprowadza wiele gatunków do zagłady.”

 

Fot. Peter Nijenhuis, Flickr

Czerwona Lista IUCN ostrzega, że niektóre z najpopularniejszych ptaków mogą wkrótce zniknąć w środowisku naturalnym, jeśli odpowiednie działania ochronne nie zostaną podjęte. Zagłada grozi nawet tym najbardziej znanym, np. afrykańskiej papudze żako Psittacus erithacus cenionej za zdolność do naśladowania ludzkiej mowy, której zagrażają polowania i utrata siedlisk. Status zagrożenia tej żyjącej w Afryce Środkowej papugi podniesiono z kategorii narażony (VU) do zagrożonych (EN). Badania prowadzone przez BirdLife International pokazują, że w niektórych częściach kontynentu populacja tej papugi spadła aż o 99%.

Papuga żako, Fot. Ken Schwarz, Flickr

Najtrudniejsza sytuacja jest w Azji. Na skutek nielegalnego handlu podniesiono kategorię zagrożenia m.in. sójkowca rdzawoczelnego (Garrulax rufifrons), lorysy większej (Trichoglossus forsteni) oraz bilbila żółtogłowego (Pycnonotus zeylanicus). Istnieją dowody, że masowe chwytanie ptaków na potrzeby dla handlu, głównie na Javie, jest przyczyną zmniejszających się populacji wielu gatunków.

Są jednak także dobre wiadomości dla najrzadszych i najbardziej zagrożonych ptaków na naszej planecie – tych, które istnieją tylko na małych, odizolowanych wyspach. Gil azorski Pyrrhula murina, sieweczka atlantycka Charadrius sanctaehelenae i szlarnik seszelski Zosterops modestus należą do występujących wyłącznie na wyspach gatunków endemicznych, którym obniżono kategorię zagrożenia, ponieważ dzięki wielu działaniom ochronnym ich populacje nie są już zagrożone wymieraniem.

Wzloty i upadki na Czerwonej Liście IUCN

• W Indonezji polowania i handel ptakami śpiewającymi oraz utrata siedlisk doprowadziły do zwiększenia statusu zagrożenia 19 gatunków ptaków, w tym lorysy większej (Trichoglossus forsteni).
• 6 gatunków ptaków śpiewających w Indonezji jest teraz krytycznie zagrożonych (CR), w tym sójkowiec rdzawoczelny (Garrulax rufifrons).
• 99% spadek populacji papugi żako (Psittacus erithacus) w Ghanie. Tragiczna wiadomość o jednym z najbardziej popularnych gatunków ptaków przetrzymywanych w klatkach. Poziom zagrożenia podniesiony z narażonych (VU) do zagrożonych (EN).
• Dla 5 gatunków endemicznych dla wysp obniżono kategorię zagrożenia dzięki działaniom ochronnym, w tym:
  • 2 gatunki krytycznie zagrożone (CR) w brytyjskich terytoriach zamorskich teraz sklasyfikowano jako narażone (VU): sieweczka atlantycka (Charadrius sanctaehelenae) i kacyk ochrowy (Icterus oberi).
  • drugi raz w czasie krótszym niż dziesięć lat obniżono kategorię zagrożenia dla gila azorskiego (Pyrrhula murina).

Sieweczka atlantycka, Fot. Gavin Ellick

Żyrafy

Żyrafa (Giraffa camelopardalis), czyli jedno z najlepiej rozpoznawalnych zwierząt na świecie i najwyższy lądowy ssak, jest obecnie zagrożona wyginięciem. Z powodu dramatycznego – bo aż o 36-40 % – spadku liczebności żyrafy (od około 151702-163452 osobników w 1985 r. do 97562 w 2015 r.) kategoria zagrożenia dla tego szeroko rozpowszechnionego w całej południowej i wschodniej Afryce gatunku, z mniejszymi, odizolowanymi subpopulacjami w zachodniej i środkowej części Afryki, została podniesiona z najmniejszej troski (LC) do kategorii narażone (VU).

Rosnąca presja ze strony człowieka ma negatywny wpływ na subpopulacje żyraf. Nielegalne polowania, utrata siedlisk i zmiany spowodowane przez rolnictwo i górnictwo, a także konflikty na linii człowiek-przyroda i niepokoje społeczne skazują ten gatunek na wymarcie. Spośród istniejących dziewięciu podgatunków żyrafy aż pięć zmniejsza swoją populację, trzy zwiększają, a jeden jest stabilny.

Uchwała podjęta na Światowym Kongresie IUCN we wrześniu tego roku wzywa do podjęcia działań w celu odwrócenia tendencji spadkowej dla populacji żyrafy.

Rośliny

Dzięki tej aktualizacji IUCN po raz pierwszy zbadał status zagrożenia 233 dzikich protoplastów roślin uprawnych, takich jak jęczmień, owies i słoneczniki, które zostały dodane do Czerwonej Listy IUCN. Utrata siedlisk, głównie z powodu rozwoju rolnictwa, jest poważnym zagrożeniem dla wielu z tych gatunków. Badania zostały zrealizowane w ramach partnerstwa pomiędzy IUCN a Toyota Motor Corporation, którego celem jest ocena ryzyka wymarcia  przodków roślin stanowiących główne źródło pożywienia znacznej części ludzi na świecie.

Dzikie występujące gatunki roślin są źródłem materiału genetycznego dla nowych odmian roślin uprawnych, co pozwala zwiększyć odporność upraw na choroby, suszę, ma także wpływ na wydajność plonów, wartości odżywcze i inne pożądane cechy. Prawie każda odmiana roślin, którą uprawiamy ma jeden lub więcej odpowiedników w dzikich gatunkach, jednak konieczność ich ochrony nie była aż do teraz systematycznie badana.

Cztery gatunki mango zostały wymienione jako zagrożone (EN), a mango borneańskie (Mangifera casturi) został uznane za gatunek wymarły na wolności (EW). Gatunki te są krewnymi mango indyjskiego (Mangifera indica) i zagraża im utrata siedlisk. Pochodzące z Azji Południowej mango, obecnie uprawiane jest w wielu krajach tropikalnych i subtropikalnych, dla których stało się ważnym produktem.

Krewny znanych uprawianych szparagów – pochodzący z Japonii Asparagus kiusianus, został wymieniony jako zagrożony (EN) z powodu utraty siedlisk w wyniku ekspansji miast i rolnictwa. Utrata siedlisk jest również głównym zagrożeniem dla gatunku słonecznika Helianthus anomalus, który został wymieniony jako narażony (VU) i jest krewnym słonecznika H. annuus. Pochodzący z Iranu i Turcji gatunek ciecierzycy Cicer bijugum, który jest dzikim krewnym ciecierzycy pospolitej C. arietinum został wymieniony jako zagrożony (EN) w wyniku przekształcenia siedliska na potrzeby rolnictwa.

 

Fot. Michelle Robinson, Flickr

Czerwona Lista IUCN jest powszechnie uznawana za najbardziej wiarygodny i obiektywny system oceny ryzyka wymierania gatunków. BirdLife International współpracuje z IUCN tworząc Czerwoną Listę ptaków.

Kategorie IUCN:

• wymarłe (EX)
• wymarłe na wolności (EW)

zagrożone wyginięciem:

• krytycznie zagrożone (CR)
• zagrożone (EN)
• narażone (VU)

 

• bliskie zagrożenia (NT)
• najmniejszej troski (LC)

 

Zdjęcia dla mediów:
https://www.dropbox.com/sh/wtc5y4m0avi3xjg/AADE6ypQpxvOjWIN-ei2JFX8a?dl=0