Natura 2000 ułatwia ptakom zmiany rozmieszczenia

Obszary chronione UE ułatwiają ptakom zmiany rozmieszczenia na skutek ocieplania klimatu

Wiele gatunków ptaków na skutek zmian klimatu zmienia swoje rozmieszczenie. Tak jest w przypadku bielaczka – rzadkiego i chronionego gatunku ptaka z rodziny kaczkowatych. W ostatnich 25 latach, w następstwie ocieplania klimatu, jego populacja zimująca w Europie przemieściła się w kierunku północno-wschodnim.

Nowe badania wykonane przez naukowców z 16 krajów pokazują, że obszary specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 wyznaczone na podstawie Dyrektywy Ptasiej UE ułatwiają ochronę tego gatunku nawet po zmianie rozmieszczenia głównych jego zimowisk. Jak więc widać, dobrze rozmieszczona sieć obszarów chronionych może złagodzić potencjalnie negatywne skutki wpływu zmian klimatu na populacje ptaków.

„Obecnie jedna trzecia całej populacji bielaczka zimuje w północno-wschodniej Europie. Dla porównania: dwie dekady temu było to zaledwie do 6%. Ponadto tempo wzrostu populacji w tym regionie w ostatnich 25 latach było również dwukrotnie szybsze wewnątrz obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 w porównaniu do obszarów nie chronionych w ramach europejskiej sieci Natura 2000” – mówi Diego Pavón Jordán z fińskiego Muzeum Historii Naturalnej w Helsinkach.

Jednak wyniki potwierdzają również poważne luki w europejskiej sieci ochrony obszarów Natura 2000, szczególnie w północnej części zimowisk bielaczka i innych gatunków ptaków wodnych. Większość obszarów specjalnej ochrony ptaków zostało utworzonych wiele lat temu, kiedy nie brano pod uwagę tak szybko zachodzących zmian środowiskowych, jakie są obserwowane obecnie. Aktualnie osiem na dziesięć bielaczków zimujących na Łotwie i w Szwecji występuje w obszarach bez żadnego statusu ochronnego, a w Finlandii prawie wszystkie osobniki zimują poza siecią obszarów specjalnej ochrony ptaków.

„Ze względu na to, że ocieplenie klimatu powodujące zmiany w rozmieszczeniu ptaków prawdopodobnie będzie wciąż trwało, istnieje pilna potrzeba aktualizacji krajowych obszarów sieci Natura 2000 nie tylko dla bielaczka, ale również dla wielu innych gatunków, w celu utrzymania skuteczności sieci Natura 2000 oraz odpowiedniego stanu ochrony poszczególnych gatunków” – mówi Aleksi Lehikoinen z fińskiego Muzeum Historii Naturalnej w Helsinkach.

Naukowcy podkreślają, że równie ważne jest utrzymanie obszarów specjalnej ochrony ptaków w „tradycyjnej” części zasięgu ich zimowania, także na południowo-zachodnich krańcach kontynentu, ponieważ wciąż zdarzające się silne spadki temperatury zimą, zmuszają ptaki do wykorzystywania tych obszarów w niektóre lata. Istnieje także potrzeba monitoringu potencjalnych miejsc zimowania ptaków wodnych, szczególnie w północno-wschodniej Europie, gdzie istnieje prawdopodobieństwo wykrycia nieznanych wcześniej zimowisk. Utrzymanie kompleksowej sieci obszarów chronionych jest fundamentalnym celem Dyrektywy Ptasiej UE i sieci Natura 2000, ale musi wiązać się to z większym wysiłkiem i środkami przeznaczonymi na ochronę, aby cel ten w pełni został osiągnięty – konkludują swoje badania autorzy.

Wyniki badań bazują na danych z zimowych liczeń ptaków wodnych w Europie koordynowanych przez międzynarodową organizację  „Wetlands International”. Zostały one opublikowane w prestiżowym piśmie naukowym „Diversity and Distributions”, a w zespole autorskim znalazło się dwóch badaczy z Polski  – prof. Włodzimierz Meissner z Uniwersytetu Gdańskiego oraz Łukasz Ławicki z Zachodniopomorskiego Towarzystwa Przyrodniczego.

Nota edytorska:

1. Artykuł jest dostępny na stronie: http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/ddi.12300/abstract
2. Bielaczek (Mergellus albellus) jest małym czarno-białym ptakiem z rodziny kaczkowatych, żywiący się głównie rybami, który gniazduje w północnych rejonach Skandynawii i w całej północnej Eurazji. W krajach UE gniazduje tylko w Szwecji i Finlandii. Po odbyciu lęgów odlatuje w kierunku południowym i zachodnim, na zimowiska znajdujące się na słodkowodnych mokradłach i płytkich obszarach przybrzeżnych Europy. W Polsce występuje w okresie od października do kwietnia, najliczniej w ujściu Odry oraz na Zatoce Puckiej.

Fot. Samiec bielaczka. Autor: Miłosz Kowalewski.