XIII Rajd Ptasiarzy | 14 maja 2022

14 maja 2022 już po raz trzynasty odbędzie się Rajd Ptasiarzy! Data ta pokrywa się z Międzynarodowym Dniem Ptaków Wędrownych.

Rajd Ptasiarzy to wydarzenie, w trakcie którego miłośnicy ptaków prowadzą obserwacje tak, aby zobaczyć jak największą liczbę gatunków ptaków. Obserwacje i nasłuchy ptasich głosów prowadzone są w 3–5 osobowych zespołach, przez 24 godziny, w obrębie granic administracyjnych jednego, wybranego przez zespół województwa. Dołączcie do zmagań i Rajdu Ptasiarzy!

XIII edycja Rajdu Ptasiarzy rozpocznie się 14 maja 2022 r. o godz. 0:00, a zakończy o godz. 24:00

Jak się zgłosić?

Chętni do udziału w Rajdzie Ptasiarzy powinni założyć konto na portalu ornitho.pl, a następnie zalogować się na stronie Rajdu rajdptasiarzy.pl (nastąpi przekierowanie na stronę ornitho.pl). Po zalogowaniu uczestnik trafia do puli osób, które chcą wziąć udział w Rajdzie. Drugi krok to założenie własnego lub dołączenie do innego zespołu. Kapitan tworzy nowy zespół i wysyła zaproszenia do potencjalnych członków (muszą oni być w dostępnej puli, czyli musieli wykonać pierwszy, omówiony powyżej krok).

Wszyscy uczestnicy muszą potwierdzić swój udział w rajdzie do północy 12 maja, poprzez przyjęcie zaproszenia od Kapitana zespołu.

Ogłoszenie wszystkich wyników nastąpi 20 maja 2022 r. o godz.16:00 na stronie rajdptasiarzy.pl, na profilu Facebookowym Rajdu Ptasiarzy oraz na naszej stronie.

Więcej informacji i regulamin Rajdu Ptasiarzy znajdziecie na stronie rajdptasiarzy.pl

Ostatnią obserwacją dzierzby czarnoczelnej, która trafiła do ornitho.pl, było stwierdzenie z maja 2014 roku z Żor na Śląsku (ptaka wykrył Andrzej Sojka; zdjęcie autorstwa Wojciecha Cichego. Było to ostatnie jak dotąd stwierdzenie na obszarze Śląskiego Regionu Ornitologicznego.

Dzierzba czarnoczelna – gatunek XIII Rajdu Ptasiarzy

Tegoroczny gatunek Rajdu Ptasiarzy jest przykładem ptaka, którego zobaczenie jest marzeniem wielu polskich obserwatorów ptaków, choć jeszcze niespełna wiek temu taka obserwacja nie byłaby niczym nadzwyczajnym…

Występowanie i siedliska

Dzierzba czarnoczelna zasiedla otwarte siedliska, najchętniej ekstensywnie użytkowane rolniczo, z obecnością liściastych zadrzewień. Zasięg gatunku w Europie jest dość zwarty i obejmuje południowo-wschodnią część kontynentu. Polska znajduje się na północno-zachodnim skraju zasięgu, co miało niewątpliwie wpływ na tempo wycofywania się na skutek niekorzystnych zmian w środowisku. Główną przyczyną wymierania dzierzby czarnoczelnej jest intensyfikacja rolnictwa, skutkująca między innymi zubożeniem bazy pokarmowej gatunku (jaką stanowią głównie owady) oraz likwidacją miejsc lęgowych w wyniku uproszczenia krajobrazu.

Silny spadek liczebności

Dawniej gniazdowała w całej Polsce, choć na północy kraju w mniejszej liczbie, co zauważył już Władysław Taczanowski w słynnym dziele „Ptaki Krajowe”. W środkowej, czy we wschodniej Polsce miejscami był to ptak wręcz pospolity! W pierwszej połowie XX wieku rozpoczął się silny spadek liczebności, połączony z wycofywaniem się z kolejnych regionów, zwłaszcza na zachodzie i północy Polski. Po II wojnie światowej dzierzba czarnoczelna wciąż dość licznie występowała na Lubelszczyźnie, zaś do lat 80-tych XX wieku lokalne skupienia stanowisk znane były również z Podkarpacia i Podlasia. W tej dekadzie liczebność krajowej populacji lęgowej szacowano na nie więcej niż 100 par. Liczba ta jednak szybko się zmniejszała – dwie dekady później, czyli na przełomie XX i XXI wieku w Polsce gniazdowało nie więcej niż 10 par tego gatunku (niemal wyłącznie w obszarze dorzecza Narwi). Ostatnie lęgi w Polsce stwierdzono w latach 2008-2010 koło Bielska Podlaskiego, gdzie jeszcze w 2011 roku widywano parę bez potwierdzonego gniazdowania.

Rozmieszczenie obserwacji dzierzby czarnoczelnej, które zostały wprowadzone do ornitho. Czerwone kropki pokazują stwierdzenia z lat 2008-2014. Kropki w kolorze żółtym to obserwacje z lat 1977-1984, a więc z czasów gdy gatunek był znacznie liczniejszy w Polsce, które trafiły do ornitho.pl razem z innymi archiwalnymi danymi Leszczyńskiej Grupy OTOP

Dzierzba czarnoczelna w Czerwonej liście ptaków Polski

Również nielęgowe dzierzby czarnoczelne w ostatnich latach widywane są w naszym kraju bardzo rzadko. W latach 2011-2021 roku gatunek widywano nie corocznie – w 7 na 11 sezonów, do dwóch obserwacji rocznie. W ubiegłym roku pojedyncze dorosłe samce widziano dwukrotnie: w maju w powiecie przeworskim na Podkarpaciu (obserwacja Szymona Mazgaja) oraz w czerwcu w powiecie ostrołęckim na Mazowszu (stwierdzenie Adama Dmocha).

Sytuacja populacji polskiej, będącej na krawędzi wymarcia, spowodowała umieszczenie gatunku na czerwonej liście ptaków Polski w kategorii krytycznie zagrożonych (CR). W skali Europy gatunek nie jest uznany za zagrożony, choć trend liczebności w ostatnich latach jest spadkowy. Liczebność populacja europejskiej szacowana jest w przedziale 752.000-1.610.000 dorosłych osobników. Obecnie brak jest przesłanek na odtworzenie w naszym kraju stabilnej populacji. Ze względu jednak na występowanie dzierzby czarnoczelnej w krajach graniczących z Polską (Słowacja, Ukraina) stwierdzenia pojedynczych lęgów są całkiem prawdopodobne, zaś pojawów osobników nielęgowych możemy się spodziewać właściwie w całym kraju.

Ciekawe, czy tegoroczny Rajd Ptasiarzy zwiększy liczbę obserwacji tego gatunku.

Wszystkim Drużynom życzymy świetnych „wyczesów” i dobrej pogody! 😎

Źródła:

• BirdLife International. 2021. European Red List of Birds
• Sokołowski J. 1972. Ptaki Ziem Polskich. PWN, Warszawa
• Stawarczyk T., Cofta T., Kajzer Z., Lontkowski J., Sikora A. 2017. Rzadkie ptaki Polski. Studio B&W Wojciech Janecki, Sosnowiec
• Taczanowski W. 1882. Ptaki krajowe. Akademia Umiejętności, Kraków
• Tomiałojć L. 1990. Ptaki Polski. Rozmieszczenie i liczebność. PWN, Warszawa
• Tomiałojć L., Stawarczyk T. 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. PTPP “pro Natura”
• Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L. 2020. Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki
• Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej PTZool.

Organizatorami XII Rajdu Ptasiarzy są: Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Fundacja Psubraty, Jacek Betleja – właściciel sklepu ze sprzętem dla ptasiarzy Edredon.com

Tekst: Fatima Hayatli, Bartosz Smyk

Opublikowano: 4 maja 2022