Viktar Fenchuk, były dyrektor APB (BirdLife Belarus), skazany na 2,5 roku kolonii karnej

Dla wielu organizacji przyrodniczych na całym świecie, wolność jest bardzo ważną wartością. Kilka dni temu dotarła do nas bardzo smutna, choć niekoniecznie zaskakująca wiadomość o tym, że nasz kolega, były dyrektor APB (BirdLife Belarus). Viktar Fenchuk został skazany na 2,5 roku kolonii karnej za aktywny udział w protestach z 2020 roku i tym samym za rażące naruszenie porządku publicznego.

Viktar Ferenchuk – jedna z najbardziej zasłużonych osób dla ochrony przyrody

W swojej karierze Viktar działał na różnych stanowiskach i w wielu kierunkach, ale zawsze kieruje się dwoma celami:

• osiągnąć coś „w terenie” dla przyrody i jej ochrony w swojej ojczyźnie – Białorusi
• powiązać swoją organizację, pracę i kraj z partnerami z Zachodu i Wschodu.

Viktar pracował w Parku Narodowym Białowieska Puszcza. Prężnie działa w Zespole Ochrony Wodniczki (AWCT), którym przez jakiś czas kierował i istotnie przyczynił się do powstania „Międzynarodowego planu działania na rzecz wodniczki Acrocephalus paludicola”.

Viktar Fenchuk z wodniczką i siecią ornitologiczną w tle podczas pierwszej wyprawy Międzynarodowego Zespołu Ochrony Wodniczki (AWCT) na zimowiska tego gatunku w Parku Narodowym Djoudj, Senegal, styczeń 2007, fot. Wolfgang Mädlow.

W latach 2006-2014 był dyrektorem APB (BirdLife Belarus, które zostało rozwiązane przez Sąd Najwyższy Republiki Białoruskiej w marcu 2022). Zyskał duże uznanie dla niezwykle ważnej i udanej pracy na rzecz ochrony przyrody Republiki Białorusi, zwłaszcza w dziedzinie ochrony i restytucji torfowisk. Oprócz pracy na Białorusi, Viktar zainicjował serię unijnych projektów LIFE, które rozpoczęły się w 2005 roku pierwszym projektem LIFE dotyczącym wodniczki w Polsce i Niemczech (2006-2011). Jako członek delegacji Republiki Białoruskiej na Szczyt Klimatyczny ONZ (UNFCCC), Viktar Fenchuk podniósł świadomość ważnej roli torfowisk jako naturalnych rozwiązań klimatycznych i odegrał kluczową rolę w włączeniu ponownego nawadniania torfowisk jako nowej czynności w Protokole z Kioto. Na 2021 planował zainicjować plan zarządzania wilkiem dla Białorusi, ale z powodu zatrzymania, realizacja tego planu nie była możliwa.

Uczestnicy międzynarodowych warsztatów dotyczących rekultywacji torfowisk w Europie Środkowo-Wschodniej, z Viktarem Fenczukiem (w ostatnim rzędzie drugi od prawej). Październik 2010, Międzynarodowa Akademia Ochrony Przyrody, Wyspa Vilm, Niemcy. Fot. Gisela Stolpe.

Głównym celem pracy Viktara Fenchuka jest skuteczna ochrona przyrody ponad granicami politycznymi. Na pograniczu białorusko-ukraińskim (Polesie) Viktar Fenchuk od 2019 roku intensywnie pracuje nad poszerzeniem istniejących obszarów chronionych, a także nad wyznaczeniem nowych.

Viktar Fenchuk jest bardzo szanowaną osobą w globalnej społeczności zajmującej się ochroną przyrody. Patrząc na to, co osiągnął do tej pory, jesteśmy pod ogromnym wrażeniem. Viktar Fenchuk zdołał to zrobić w obliczu ogromnych trudności logistycznych, politycznych i społecznych.

Aresztowanie

Viktar Fenchuk został aresztowany w sierpniu 2021 roku, po nalocie policji na jego dom. Został skazany na 12 dni więzienia, a potem oskarżony o sprawę karną (organizację masowych protestów). Prawnik Viktara poprosił o listy wsparcia od organizacji i partnerów, z którymi Viktar współpracował. W ten sposób chciał pokazać, że Viktar nie miał czasu na angażowanie się w organizację jakichkolwiek wydarzeń politycznych, ponieważ był zajęty ochroną przyrody. Niestety, listy wsparcia nie pomogły. Viktar czekał na proces 8,5 miesiąca.

List wsparcia napisany przez nas możecie przeczytać TUTAJ.

Viktar Fenchuk tuż przed zatrzymaniem. Grupa dyskutowała o finalizacji ostatniego działania – restytucji torfowiska Żarkauszczyna w Puszczy Białowieskiej. Fot. Michael Brombacher.

Proces

Pierwsza rozprawa odbyła się 6 maja 2022. Trwało to ponad 4 godziny. Do gmachu sądu przybyli także przedstawiciele ambasad Wielkiej Brytanii i Słowenii, ale nie zostali wpuszczeni na jego sprawę. W wiadomości, od jednej z pracowniczek Frankfurt Zoological Society (FZS), czytamy:

Viktar wyglądał w dobrej formie, w rzeczywistości wydawało mi się, że wygląda całkiem nieźle. Dla mnie nie wyglądał inaczej niż kiedykolwiek. Siedział w kajdankach w małej klatce, na lewo od sędziego, strzeżony przez 2 policjantów. W jego rozprawie wzięło udział 20 osób, rodzina, przyjaciele, współpracownicy. Przez ponad godzinę listy, które uprzejmie wysłałeś, były odczytywane przez prawnika Viktara. Jeszcze raz dziękujemy za poświęcenie czasu na ich napisanie i wsparcie Viktara! Naprawdę miło było ich posłuchać po raz kolejny, widziałem, że Viktar też był momentami zaskoczony i zadowolony z życzliwych słów i wsparcia. Wyobrażam sobie, że w sądzie nie jest to codzienność słuchać tak wielu wspaniałych opisów jednej osoby. (…). Po tym miłym wstępie prokurator, młoda kobieta pozornie ca. 30-latek odczytał oskarżenia przeciwko Viktarowi.

Po odczytaniu oskarżenia, Viktarowi pozwolono zająć stanowisko. Wyznał, że brał udział w protestach, ale zaznaczył, że nie postrzega tego jako czyn przestępczy, ale że skorzystał z prawa do wolności wypowiedzi.

W czwartek (na trzeciej rozprawie), Viktar został skazany na 2,5 roku więzienia. Uznano go za winnego aktywnego udziału w protestach z 2020 roku i tym samym rażącego naruszenia porządku publicznego. Został oskarżony o sześciokrotny udział w protestach, chodzenie po ulicy, blokując w ten sposób transport publiczny. Według przewoźnika w Mińsku, szacunkowa ogólna strata finansowa spowodowana przez Viktara sześciokrotnym chodzeniem po drogach wynosi 196 tys. rubli białoruskich (około 80 000 USD). Prokurator nie był w stanie odpowiedzieć na pytanie, na jakiej podstawie obliczono straty spowodowane przez Viktara. 

Oprócz chodzenia po ulicy i naruszania porządku publicznego, podczas przeszukania mieszkań Viktara znaleziono elementy przypominające starą białoruską flagę, z której korzystał ruch protestacyjny w latach 2020 -2021, a następnie uznana przez rząd za ekstremistyczną (w sumie znaleziono 1 flagę, 2 koszulki, 3 puchary, 1 drewniany medal, 25 małych naklejek). Ze względu na to, że Viktar był od 8 miesięcy w więzieniu, okres ten zostanie uwzględniony w całkowitym wyroku, co oznacza, że Viktar będzie w więzieniu do ok. połowy listopada 2023 r.

Viktar planuje odwołać się od decyzji sądu, choć jest to akt raczej symboliczny, bo mało prawdopodobne, aby cokolwiek to zmieniło.

W wiadomości od FZS czytamy dalej:

Viktar był spokojny, uśmiechnął się, chyba nie spodziewał się niczego innego. Jestem z niego bardzo dumna, bo nie wygląda na załamanego i prawdopodobnie po prostu akceptuje to jako dziwny (i wysoce niesprawiedliwy!) okres w swoim życiu, który minie i wtedy wróci do tego, co kocha najbardziej, czyli angażując się w ochronę przyrody. W swoich ostatnich słowach przed sądem powiedział, że jego słowa niczego nie zmienią w trakcie tego procesu, dlatego raczej kieruje swoje słowa do osób, które cały czas stoją za nim. Zwrócił się do publiczności (rodziny, kolegów, przyjaciół) i wyjaśnił, że wsparcie, które otrzymał, było niezbędne, aby przejść przez ten trudny okres i jest za to bardzo wdzięczny. Na koniec powiedział, że wszystko będzie dobrze. W swoich ostatnich słowach miał na myśli także was wszystkich! Musiał być bardzo zadowolony z otrzymania tego wsparcia od międzynarodowej społeczności przyrodników!

Coroczne spotkanie APB.Na banerze znajduje się hasło: „Razem – dla ptaków i ludzi”. Mińsk, listopad 2008, fot Norbert Schäffer.

Viktarze, jesteśmy z Tobą! 

Tekst: Fatima Hayatli

Opublikowano: 14 maja 2022