Czym są ostoje ptaków i bioróżnorodności IBA?
Ostoje ptaków i bioróżnorodności IBA (Important Bird and Biodiversity Areas) to miejsca wyróżniające się z otoczenia tym, że występują tam ptaki szczególnie cenne lub tym, że jest to obszar wyjątkowo licznie zasiedlany przez ptaki. W szczególności ostoje ptaków i bioróżnorodności to obszary na których występują:
- rzadkie, zagrożone wymarciem gatunki ptaków,
- gatunki o ograniczonym zasięgu („range-restricted”) lub gatunki charakterystyczne dla konkretnych biomów przyrodniczych,
- duże koncentracje ptaków migrujących i zimujących.
Ostoje ptaków i bioróżnorodności IBA wyznaczane są na podstawie zestawu ścisłych kryteriów stworzonych przez BirdLife International. Kryteria te oparte są na naukowych podstawach i stosowane w ten sam, zestandaryzowany sposób we wszystkich krajach świata.
Ostoje wskazują, gdzie znajdują się miejsca kluczowe dla ochrony ptaków. Wyznaczanie ostoi ptaków i bioróżnorodności IBA jest więc tworzeniem swoistej listy referencyjnej, gdzie powinniśmy działać w pierwszej kolejności, aby efektywnie chronić ptaki, a także które obszary powinniśmy chronić w ramach istniejących form ochrony obszarowej. Dzięki identyfikacji ostoi ptaków i bioróżnorodności IBA możliwa jest efektywna ochrona populacji ptaków i ich siedlisk, a w szerszym aspekcie ochrona całej różnorodności biologicznej. Ostoje ptaków i bioróżnorodności IBA to miejsca o najwyższym priorytecie ochronnym, gdzie ograniczone zasoby przeznaczane na ochronę przyrody, mogą być najefektywniej wykorzystane.
Program ostoi ptaków i bioróżnorodności IBA na świecie
Program ostoi IBA został zainicjowany w latach 70-tych ubiegłego wieku i w skali globalnej koordynowany jest przez BirdLife International – ogólnoświatową federację organizacji zajmujących się ochroną ptaków. Za wdrażanie programu ostoi IBA w poszczególnych krajach, odpowiedzialne są z reguły organizacje partnerskie BirdLife International – w Polsce jest to Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków. Obecnie na całym świecie wytypowano już ponad 11 000 ostoi, w ok. 200 krajach. Docelowo szacuje się, że sieć ostoi ptaków i bioróżnorodności IBA liczyć będzie ok. 15 000 obszarów, pokrywających 10 mln km2, a więc ok. 7% powierzchni lądowej naszego globu.
Program ostoi ptaków i bioróżnorodności IBA oprócz samego procesu wyznaczania ostoi, obejmuje także rozwijanie procesu ich aktywnej ochrony, zarządzania i monitoringu. Dane monitoringowe zbierane w poszczególnych krajach (także w Polsce) umieszczane są w World Bird Database (WBDB), co umożliwia analizy procesów zachodzących w ostojach na poziomie kontynentalnym, czy globalnym.
Zobacz Ostoje ptaków i bioróżnorodności IBA na świecie
Ostoje ptaków i bioróżnorodności IBA w Polsce
Program ostoi ptaków i bioróżnorodności IBA w Polsce koordynowany jest przez krajowego partnera BirdLife International – Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków. Początki tworzenia sieci ostoi IBA w naszym kraju sięgają początku lat 90-tych. Od tamtego czasu OTOP przygotował trzy publikacje opisujące kompleksowo wszystkie ostoje IBA w Polsce – odpowiednio w latach 1994, 2004 i 2010.
Ostatnia publikacja z roku 2010 wskazuje 174 obszary w Polsce, które spełniają kryteria ostoi IBA. Wśród nich 170 obszarów to ostoje lądowe, a 4 – ostoje morskie. Wielkość ostoi lądowych waha się od 166 ha do ponad 370 000 ha, a średnia wielkość to ok. 34 000 ha. Prawie połowa powierzchni ostoi w Polsce (ok. 45%) zajęta jest przez lasy i zadrzewienia, stosunkowo dużą powierzchnię zajmują także tereny otwarte – łąki, pastwiska i inne tereny rolne (ok. 35% powierzchni). Wszystkie 174 obszary spełniają przynajmniej jedno kryterium (średnio ok. 4 kryteriów) identyfikujące je jako ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym. W każdej ostoi występuje od 1 do 32 gatunków (średnio ok. 4 gatunków), które kwalifikowały obszar jako ostoja IBA.
