Praktyczny podręcznik ponownego nawadniania osuszonych torfowisk

Nie ma ochrony gatunku bez ochrony siedliska, dlatego ochrona ptaków to coś więcej niż troska o konkretne gatunki. Ważne jest działanie na rzecz całych ekosystemów, które zapewniają ptakom przetrwanie. Torfowiska i mokradła pełnią wśród nich rolę szczególną. Są nie tylko miejscem lęgu i żerowania niezliczonych gatunków ptaków wodno-błotnych, ale stanowią również naturalne magazyny wody i węgla, są fundamentem różnorodności biologicznej oraz kluczowym elementem krajobrazu odpornego na zmiany klimatu.

Z tego powodu tak dużo mówimy o mokradłach – aby chronić ptaki, klimat, wodę i przyrodę jako całość. Zbieramy doświadczenia z różnych krajów, łączymy perspektywy i wymieniamy się informacjami.

Dlaczego?

W wielu krajach, w tym w Polsce, Litwie i Islandii, większość torfowisk została osuszona, głównie na potrzeby rolnictwa. Postawiliśmy pytanie: jak przywrócić torfowiskom życie? 

We współpracy z ekspertami z Polski, Litwy i Islandii powstał podręcznik, który uwzględnia doświadczenia zdobywane w terenie.
 „Praktyczny podręcznik ponownego nawadniania osuszonych torfowisk” kompleksowo odpowiada na nurtującą nas kwestię – łączy wiedzę naukową z praktyką.

👉[pobierz podręcznik]👈

Dzięki tej publikacji dowiesz się:

– Czym są torfowiska i jak działają?
– Dlaczego torfowiska muszą być mokre – i co się dzieje, gdy wysychają?
– Co oznacza „ponowne nawodnienie” i jak skutecznie je przeprowadzić?
– Jakie typy torfowisk występują w Polsce, na Litwie i Islandii?
– Jakie są najczęstsze problemy i błędy przy planowaniu ponownego nawadniania osuszonych torfowisk?
– Które technologie, narzędzia i praktyki stosować w zależności od warunków?
– W jaki sposób łączyć renaturyzację z użytkowaniem (czyli paludikultura w praktyce)?
– Jakie zmiany prawne w UE sprawiają, że odtwarzanie torfowisk jest obowiązkiem państw członkowskich?

Czas działa na niekorzyść torfowisk.
 W Polsce ponad 85% z nich jest osuszona, a ich degradacja odpowiada za ponad 30 mln ton emisji CO₂ rocznie. Pozbawione wody torfowiska tracą swoje unikatowe walory przyrodnicze.
 Ich ponowne nawodnienie jest jednym z najbardziej efektywnych działań na rzecz ochrony klimatu i bogactwa gatunków – i priorytetem polityki UE.

Komu posłuży ten podręcznik?

– planistom ochrony przyrody i zarządcom obszarów Natura 2000,
– pracownikom parków narodowych i krajobrazowych,
– rolnikom, leśnikom, samorządowcom i organizacjom pozarządowym, troszczącym się o zasoby wodne, przyrodę oraz klimat,
– ekspertom hydrologii, ekologii i zarządzania środowiskiem,
– wszystkim, którzy chcą działać na rzecz przyrody – z głową i skutecznie.

Kto go napisał?

Paweł Pawlaczyk, Sunna Áskelsdóttir, Leonas Jarašius, Jūratė Sendžikaitė, Kristina Dapkuniene, Raimondas Šadzevičius

fot. Krzysztof Basista

Dlaczego warto?

Dlatego, że ponowne nawadnianie torfowisk działa.
 To sposób, by zatrzymać degradację torfowisk, chronić ptaki mokradeł, przeciwdziałać zmianie klimatu i poprawiać obieg wody w krajobrazie. To także narzędzie, które z powodzeniem może być stosowane w całej Europie – pod warunkiem, że wiemy, co robić. A dzięki tej publikacji wiedza staje się dostępna i gotowa do użycia.

Skonsolidowany wykaz tematów, które zostały umieszczone w podręczniku:

• Wprowadzenie – czym są torfowiska i co oznacza ich ponowne nawodnienie
• Torfowiska w Polsce, na Litwie i Islandii – typy, skala osuszenia, przykłady
• Znaczenie torfowisk dla ptaków, klimatu i zasobów wodnych
• Dlaczego i jak je nawadniać? – proces, narzędzia, etapy działania
• Paludikultura – jak wykorzystywać gospodarczo torfowiska po ich ponownym nawodnieniu
• Aspekty prawne i unijne zobowiązania
• Praktyczne wskazówki: rozpoznanie, planowanie, realizacja i monitoring
• Studia przypadków, doświadczenia z różnych krajów
• Załączniki: wskaźniki, dodatkowe źródła

…

Tłumaczenie podręcznika na język polski i uzupełnienie go o aspekt litewski zostało zrealizowane w ramach projektu „Increasing capacities of stakeholders for agriculturally used peatland restoration in the crossborder region of Lithuania and Poland” („SavePeatLands”), finansowanego przez program Interreg VI-A Litwa–Polska i realizowanego przez Foundation for Peatland Restoration and Conservation oraz Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków.

…

Więcej informacji na temat projektu: https://otop.org.pl/naszeprojekty/chronimy/odbudowa-torfowisk-rolniczych-interreg/

Raport na temat mokrej biomasy: https://otop.org.pl/2025/05/30/raport-o-biomasie-z-podmoklych-siedlisk-uzytkowanych-rolniczo/

Wydane broszury:

1. Torfowiska a rolnictwo https://otop.org.pl/2025/05/06/torfowiska-a-rolnictwo-broszura-pierwsza/
2. Biomasa z torfowisk https://otop.org.pl/2025/05/13/biomasa-z-terenow-podmoklych-druga-broszura/
3. Emisje z torfowisk https://otop.org.pl/2025/05/21/emisje-z-torfowisk-trzecia-broszura-o-rolnictwie/

Link do programu Interreg: https://lietuva-polska.eu/

Link do litewskiej strony projektu: https://en.pelkiufondas.lt/interreg