Czy musimy chronić przyrodę na terenach rolniczych?

Jaki wpływ na przyrodę mają pakiety rolnośrodowiskowe? Czy pomagają one chronić różnorodność biologiczną? Jaki wpływ mają konkretne działania podejmowane przez rolników na rośliny, ptaki, pająki i owady prostoskrzydłe, np. pasikoniki i świerszcze? Czy rolnictwo ekologiczne pomaga zachować różnorodność biologiczną?

Na te pytania odpowiedzi szukają instytucje naukowe pod przewodnictwem Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB w Puławach. W projekt zaangażowane są także: Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach (ITP), Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (OTOP) oraz Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach (UPH).

Instytucje te wspólnie realizują projekt pod nazwą „Ochrona różnorodności gatunkowej cennych przyrodniczo siedlisk na użytkach rolnych na obszarach Natura 2000 w woj. lubelskim” w ramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy. Część badawcza projektu realizowana jest w województwie lubelskim i obejmuje teren Polesia wraz z doliną Bugu oraz dolinę Wieprza. Część edukacyjna, obejmująca m.in. szkolenia dla rolników i przygotowanie filmów edukacyjnych, prowadzona jest na terenie województw: lubelskiego, małopolskiego, świętokrzyskiego i podkarpackiego.

W ramach projektu wyznaczono sześćdziesiąt 10-hektarowych powierzchni badawczych na trwałych użytkach zielonych oraz trzydzieści sześć na gruntach ornych. Podstawowym celem badań prowadzonych na gruntach ornych jest porównanie wpływu rolnictwa ekologicznego oraz konwencjonalnego na różnorodność flory segetalnej (potocznie: chwastów polnych), ptaków lęgowych, pająków i prostoskrzydłych. Badania na użytkach zielonych pozwolą określić rodzaj, stan i zmiany szaty roślinnej na łąkach objętych wybranymi pakietami programu rolno-środowiskowego lub rolno-środowiskowo-klimatycznego.

Ptaki są znakomitym bioindykatorem zmian środowiskowych, także w zakresie gospodarki rolnej. Ważnym wskaźnikiem jaki stosuje Komisja Europejska do oceny Wspólnej Polityki Rolnej jest Farmland Bird Index – wskaźnik stanu populacji ptaków krajobrazu rolniczego.

Owady z rzędu prostoskrzydłych (Orthoptera) są dobrym wyznacznikiem stopnia intensywności gospodarowania rolniczego – ich różnorodność i liczebność świadczy o dobrej kondycji ekosystemów łąkowych.

Pająki są drapieżnikami pełniącymi ważną funkcję ograniczania liczebności roślinożerców w przyrodzie. Ich skład gatunkowy i struktura zgrupowania są odzwierciedleniem warunków panujących w siedlisku.

Prowadzone w projekcie analizy powinny dostarczyć wiedzy, czy oceniane praktyki rolnicze/sposób gospodarowania rolniczego (w tym program rolno-środowiskowy, rolno-środowiskowo-klimatyczny) mogą być skuteczne w utrzymaniu I/lub zwiększeniu różnorodności biologicznej na użytkach rolnych. Na podstawie wyników powstaną opracowania dotyczące m.in. dobrych praktyk rolniczych sprzyjających ochronie bioróżnorodności, udoskonalania programu rolno-środowiskowo- klimatycznego oraz utworzenia systemu monitoringu różnorodności biologicznej na użytkach rolnych Będą one dostępne w serwisie www.agropronatura.pl.

W ramach części edukacyjnej projektu zrealizowanych zostało 40 szkoleń dla rolników oraz 40 warsztatów dla różnych instytucji związanych z ochroną różnorodności biologicznej na użytkach rolnych. Ścisła współpraca z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Generalną Dyrekcją Ochrony Środowiska ma pomóc w tworzeniu ogólnopolskiego systemu monitoringu różnorodności biologicznej na użytkach rolnych leżących na obszarach NATURA 2000 oraz systemu monitoringu efektów przyrodniczych programu rolnośrodowiskowego.

W dniach 26-29.09.2016 w Puławach odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa poświęcona projektowi pt. „Biodiversity conservation on farmlands at crossroads” oraz warszaty w Kazimierzu Dolnym „European Agri-Environment Schemes Best Practice and future of the CAP” organizowane przez partnerów projektu: Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB w Puławach, Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach (ITP), Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (OTOP) oraz Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach (UPH).

Projekt „Ochrona różnorodności gatunkowej cennych przyrodniczo siedlisk na użytkach rolnych na obszarach Natura 2000 w woj. lubelskim” jest realizowany w ramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy.