Spadki liczebności ptaków w Europie | nowy raport RSPB

Z opublikowanego niedawno najnowszego badania dotyczącego ptaków lęgowych w Unii Europejskiej wynika, że w ciągu ostatnich 40 lat zniknął jeden na sześć ptaków. W sumie od 1980 roku w UE ubyło około 600 milionów ptaków lęgowych.
Naukowcy międzynarodowego zespołu z RSPB, BirdLife International i Czeskiego Towarzystwa Ornitologicznego przeanalizowali dane dotyczące 378 z 445 lęgowych gatunków ptaków, występujących w krajach UE.

Autorzy szacują, że w latach 1980–2017 ogólny spadek liczebności populacji ptaków lęgowych wyniósł od 17% do 19%, co odpowiada utracie od 560 do 620 milionów osobników. W rzeczywistości, w tym okresie ubyło około 900 mln ptaków, jednak jest to zestawione ze wzrostem liczebności niektórych gatunków o ok. 340 mln.  Bardzo duże spadki niewielkiej liczby pospolitych gatunków odpowiadają za znaczną część tych strat i to samo dotyczy wzrostów liczebności.

Badanie zostało opracowane na podstawie danych z European Bird Census Council’s Pan European Common Bird Monitoring Scheme oraz obowiązkowych sprawozdań składanych przez państwa członkowskie UE do Komisji Europejskiej na mocy Dyrektywy Ptasiej UE.

Najbardziej ucierpiał niegdyś wszechobecny wróbel. Od 1980 roku jego populacja zmniejszyła się o 50%, czyli o 247 milionów ptaków. Jego bliski krewny, mazurek, także zaliczył duży spadek liczebności  – o 30 milionów osobników. Na oba te gatunki miały wpływ zmiany w polityce rolnej i zarządzaniu rolnictwem, jednak liczebność wróbli w miastach także zmalała. Przyczyny tych spadków w miastach nie są jasne, ale mogą być związane z niedoborem żywności, rozprzestrzenianiem się ptasich patogenów lub skutkami zanieczyszczenia powietrza. W Polsce istotnym czynnikiem, mającym wpływ na zmniejszenie się liczebności wróbli w terenach zurbanizowanych, jest niszczenie ich siedlisk w budynkach – poprzez remonty elewacji, termomodernizację i wyburzanie starszych obiektów.

Porównując populacje według siedlisk, największe całkowite straty zaobserwowano wśród ptaków żyjących na terenach rolniczych i użytkach zielonych. Powszechnie uznaje się, że zmiany w praktykach rolniczych, spowodowane między innymi polityką, są odpowiedzialne za gwałtowny spadek liczebności dzikich zwierząt.

Proporcjonalnie bardziej niż w innych grupach ptaków zmniejszyła się również liczebność migrantów długodystansowych, takich jak piecuszek i pliszka żółta, a także ptaków siewkowych, takich jak czajka i mornel.

Podczas gdy znaczna część spadku liczebności ptaków miała miejsce w latach 80-tych i 90-tych, w ostatniej dekadzie tempo to uległo spowolnieniu. Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Siedliskowa zapewniają ochronę prawną priorytetowym gatunkom i siedliskom w Unii Europejskiej. Wykazano, że przynoszą one korzyści ptakom, jak również wzmacniają ochronę siedlisk.

Na przykład liczebność siedmiu gatunków ptaków drapieżnych wzrosła w ostatnich dziesięcioleciach w wyniku zwiększenia ochrony, ograniczenia stosowania pestycydów i zaprzestania prześladowań przez ludzi, a także wprowadzenia ukierunkowanych projektów odbudowy populacji. Bez wprowadzenia tych dyrektyw niewątpliwie spadek liczebności wielu gatunków byłby znacznie większy.

Praca ta potwierdza jednak wcześniejsze badania, które wykazały znaczną utratę różnorodności biologicznej w ostatnim czasie. Spadek liczebności pospolitych gatunków ptaków pokazuje, że nadal konieczne są dalsze działania ochronne na szerszą skalę. Istnieje pilna potrzeba ochrony ptaków związanych z rolnictwem, jak również ptaków migrujących na dalekie dystanse.

Co ważne, utrata pospolitych gatunków jest powodem do niepokoju, ponieważ oznacza ona szkodliwe zmiany dla ekosystemów i ich funkcji, a także potencjalnie zagrożenie dla świadczenia usług ekosystemowych, od których zależy ludzkość. Dominacja pospolitych gatunków oznacza, że ​​zmiany w ich populacjach mogą mieć duży wpływ na stan środowiska.

Fiona Burns, RSPB Senior Conservation Scientist i główna autorka badania powiedziała: „W przyszłym roku strony Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej spotkają się, aby omówić przyszłość globalnej różnorodności biologicznej i stworzyć wytyczne, które wzywają do zwiększenia wysiłków w zakresie ochrony, tak aby działania były ukierunkowane na zapobieganie wymieraniu i odzyskiwanie obfitości gatunków. Nasze badanie jest sygnałem alarmowym o bardzo realnym zagrożeniu wyginięciem i o możliwym nadejściu „cichej wiosny”. W pełni popieramy stworzenie programów ramowych, które stawiają ochronę na pierwszym miejscu wszelkich globalnych planów.

Potrzebujemy działań transformacyjnych w całym społeczeństwie, aby wspólnie stawić czoła kryzysowi różnorodności biologicznej i klimatycznemu. Oznacza to zwiększenie skali i ambicji działań w ramach wdrażania rolnictwa przyjaznego przyrodzie, ochrony gatunków, zrównoważonego leśnictwa i rybołówstwa, a także szybkie rozszerzenie sieci obszarów chronionych. ”

„Ten raport głośno i wyraźnie pokazuje, że przyroda bije na alarm”  – powiedziała Anna Staneva, BirdLife Europe Interim Head of Conservation. „Podczas gdy ochrona ptaków, które wciąż są rzadkie lub zagrożone, doprowadziła do pewnych sukcesów, nie wydaje się to wystarczające, aby utrzymać populacje licznie występujących gatunków.Pospolite ptaki stają się coraz mniej powszechne, głównie dlatego, że siedliska, od których zależą, są niszczone przez ludzi. Przyroda została wyeliminowana z naszych pól uprawnych, mórz i miast. Rządy w całej Europie muszą ustanowić prawnie wiążące cele w zakresie odbudowy przyrody, w przeciwnym razie konsekwencje będą poważne, również dla naszego własnego gatunku. ”

Alena Klvanova, kierownik projektu PECBMS i szefowa działu monitoringu i badań CSO International, zaznaczyła: „To badanie podkreśla znaczenie długoterminowych programów opartych na nauce obywatelskiej, prowadzonych przez dziesięciolecia na całym kontynencie. Uzyskanie tak dużego, bezcennego zbioru danych było możliwe tylko dzięki niesłabnącym wysiłkom krajowych koordynatorów programów monitoringowych i tysięcy wolontariuszy pracujących w terenie, którzy liczą ptaki w każdym sezonie lęgowym w ustandaryzowany sposób w prawie trzydziestu krajach Europy.

Wyniki badań mogą pomóc opinii publicznej, jak również odpowiedzialnym politykom, uświadomić sobie, że pospolite gatunki ptaków mogą nie być pospolite na zawsze, jeśli nie podejmiemy żadnych działań ochronnych” – dodała.

W celu uzyskania dalszych informacji oraz umówienia się na wywiad, prosimy o kontakt:

Ness Amaral–Rogers, vanessa.amaralrogers@rspb.org.uk, 07506 144901.

1.       Osiem gatunków wykazujących największy spadek liczebności stanowi 69% spadku liczebności wszystkich 175 gatunków wykazujących spadek liczebności (wróbel, pliszka żółta, szpak, skowronek, piecuszek, kulczyk, makolągwa, mazurek).
2.       Osiem gatunków wykazujących największy wzrost odpowiada za 66% wzrostu wszystkich 203 gatunków, których liczebność wzrasta (kapturka, pierwiosnek, kos, strzyżyk, szczygieł, rudzik, grzywacz, modraszka).
3.       RSPB jest największą w Wielkiej Brytanii organizacją charytatywną zajmującą się ochroną przyrody, inspirującą wszystkich do tego, by dać naturze dom. Razem z naszymi partnerami chronimy zagrożone ptaki i dzikie zwierzęta, aby nasze miasta, wybrzeża i tereny wiejskie znów tętniły życiem. Odgrywamy wiodącą rolę w BirdLife International, światowym partnerstwie organizacji zajmujących się ochroną przyrody.
4.       BirdLife Europa i Azja Środkowa jest partnerstwem 43 krajowych organizacji ochrony przyrody i liderem w dziedzinie ochrony ptaków. Nasze unikalne podejście od lokalnego do globalnego umożliwia nam zapewnienie skutecznej i długoterminowej ochrony dla dobra przyrody i ludzi. BirdLife Europa i Azja Środkowa jest jednym z sześciu regionalnych sekretariatów, które tworzą BirdLife International. Z siedzibą w Brukseli, wspiera Partnerstwo Europy i Azji Środkowej i jest obecny w 43 krajach, w tym we wszystkich państwach członkowskich UE. Dzięki ponad 4100 pracownikom w Europie, dwóm milionom członków i dziesiątkom tysięcy wykwalifikowanych wolontariuszy, BirdLife Europe and Central Asia, wraz ze swoimi krajowymi partnerami, posiada lub zarządza ponad 6000 obszarów przyrodniczych o łącznej powierzchni 320 000 hektarów.
5.       Projekt The Pan-European Common Bird Monitoring Scheme rozpoczął się w styczniu 2002 roku jako wspólna inicjatywa European Bird Census Council (EBCC) i BirdLife International. Projekt był wspierany przez Królewskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (RSPB) i finansowany przez Komisję Europejską. Głównym celem PECBMS jest wykorzystanie pospolitych ptaków jako wskaźników ogólnego stanu przyrody przy wykorzystaniu danych z wielkoskalowego i długoterminowego monitoringu zmian w populacjach lęgowych w całej Europie. Wskaźniki PECBMS zostały przyjęte jako wskaźniki różnorodności biologicznej dla Wskaźnika Strukturalnego UE i Wskaźników Zrównoważonego Rozwoju UE.
6.       The European Bird Census Council (EBCC) skupia ekspertów ornitologów, którzy współpracują przy projektach związanych z rejestracją, badaniem i atlasowaniem ptaków na całym kontynencie. Jego projekty, takie jak The Pan-European Common Bird Monitoring Scheme, EuroBirdPortal i Europejski Atlas Ptaków Lęgowych 2 (EBBA2), dostarczają solidnych danych naukowych, które są wykorzystywane w badaniach i polityce ochrony przyrody. Więcej informacji można znaleźć na stronie www.ebcc.info.

Pełny tekst raportu do pobrania tutaj (język angielski)