Międzynarodowy raport na temat mokradeł i torfowisk

Torfowiska i mokradła to kluczowe siedliska dla wielu gatunków ptaków. Są miejscem lęgowym, żerowiskiem i przystankiem na trasach migracyjnych. W Europie Środkowej i Wschodniej wiele charakterystycznych gatunków  – takich jak kszyk, wodniczka czy rycyk – jest ściśle uzależnionych od dobrze zachowanych mokradeł. Dramatyczny spadek liczebności populacji ptaków wodno-błotnych wprost wynika z degradacji ich siedlisk.

Gdy mokradła i torfowiska są w dobrej kondycji, odgrywają kluczową rolę w walce ze zmianą klimatu i w ochronie rolnictwa:
–  naturalnie ograniczają ryzyko powodzi,
– oczyszczają i magazynują wodę,
– chronią gospodarstwa rolne przed skutkami ekstremalnych zjawisk pogodowych.
Z tych powodów uważa się je za nieocenione wsparcie zarówno dla przyrody, jak i dla rolników, a ich rola została uwzględniona w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE (WPR).

Czym jest WPR – Wspólna Polityka Rolna?

To unijna strategia wspierająca rolników. Ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego oraz ochronę środowiska na obszarach wiejskich. Od 2023 roku większy nacisk kładzie się na działania proklimatyczne i prośrodowiskowe, m.in. poprzez warunkowość – czyli powiązanie wypłat dla rolników z przestrzeganiem określonych norm. Jedną z takich kluczowych norm jest norma GAEC 2, która dotyczy ochrony torfowisk i mokradeł.

Czym jest GAEC 2?

Przestrzeganie normy GAEC 2 (Good Agricultural and Environmental Condition) ma za zadanie powstrzymać dalszą degradację mokradeł i torfowisk przez rolnictwo. To ważne, dlatego że pełnią one kluczową funkcję w pochłanianiu dwutlenku węgla, regulowaniu obiegu wody i wspieraniu różnorodności biologicznej.

Norma GAEC 2 obejmuje na przykład:
– zakaz przekształcania torfowisk i mokradeł,
– zakaz wykonywania nowych rowów melioracyjnych lub odnawiania istniejących systemów drenarskich,
– zakaz wydobycia torfu i wypalania roślinności.
Zakres wdrożenia GAEC 2 w państwach członkowskich UE bywa bardzo różny, a to wpływa na skuteczność ochrony tych obszarów.

Nowy raport wyjaśnia, dlaczego ochrona torfowisk i mokradeł to także ochrona rolnictwa.

Jako Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków BirdLife Polska współtworzyliśmy raport „Protecting Farmers by Protecting Nature”, przygotowany przez cztery wiodące europejskie organizacje – BirdLife Europe, WWF European Policy Office, Wetlands International Europe oraz Europejskie Biuro Ochrony Środowiska (EEB). Dokument dostarcza kompleksowej wiedzy na temat wdrażania normy GAEC 2 w państwach członkowskich UE.

👉 POBIERZ RAPORT 👈

Raport „Protecting Farmers by Protecting Nature”

Analizę oparto na danych z zatwierdzonych Krajowych Planów Strategicznych WPR i wynikach ankiety przeprowadzonej wśród ekspertów z 19 krajów UE (w tym Polski). Ankieta dotyczyła m.in.:
– skuteczności wprowadzonych zakazów przekształcania i osuszania torfowisk,
– zakresu mapowania terenów podmokłych,
– monitorowania i egzekwowania przepisów,
– barier, z jakimi mierzą się rolnicy i administracje krajowe.

Raport pokazuje, że w wielu przypadkach normy ochronne są zbyt ogólne, słabo egzekwowane lub pomijają kluczowe obszary. Brakuje odpowiedniego mapowania torfowisk, a mechanizmy kontroli i monitoringu są niewystarczające. Tymczasem dobrze zarządzane mokradła to nie tylko kwestia ochrony środowiska — to konkretna inwestycja w odporność rolnictwa na susze, powodzie i degradację gleb.

Wnioski są jednoznaczne: bez zdecydowanych działań ochronnych, wspartych doradztwem i egzekwowaniem kar, Europa straci bezcenne ekosystemy.

Autorki i autorzy raportu przedstawiają zestaw rekomendacji dla decydentów krajowych i unijnych, wskazując, że wzmocnienie normy GAEC 2 może przynieść korzyści zarówno dla rolników, jak i dla klimatu, różnorodności biologicznej oraz jakości wód. W kontekście nasilających się ekstremalnych zjawisk pogodowych, raport ten stanowi ważny głos w debacie o przyszłości europejskiego rolnictwa i polityki klimatycznej.

Dlatego wspólnie z europejskimi organizacjami apelujemy do decydentów: nie wycofujcie istniejących zabezpieczeń – wzmocnijcie je! Potrzebujemy przyszłości, w której rolnictwo, ptaki i przyroda mogą się rozwijać ramię w ramię.

Dlaczego to ważne?

Odsyłamy do jednego z naszego artykułu z listopada 2024: Ministerstwo Rolnictwa uniemożliwia ochronę torfowisk w Polsce

Więcej o naszych działaniach dla mokradeł i torfowisk przeczytasz tutaj:

💧Save PeatLands INTERREG Litwa-Polska

💧Rozwiązania oparte na przyrodzie w przywracaniu otwartych terenów podmokłych NORDIC

💧Bagienne strefy buforowe i ochrona wód Morza Bałtyckiego przed zanieczyszczeniami pochodzącymi z rolnictwa FLOTILLA