Rozbudowa Wielkiej Pętli Bieszczadzkiej – wyjaśniamy!

Dlaczego OTOP angażuje się w sprawę rozbudowy Wielkiej Pętli Bieszczadzkiej?

Planowana rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 897, znanej jako Wielka Pętla Bieszczadzka, wzbudza wiele emocji i pytań – zarówno wśród mieszkańców, jak i osób zainteresowanych ochroną przyrody.
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (OTOP) angażuje się w ten temat nie dlatego, że sprzeciwia się rozwojowi regionu, ale dlatego, że inwestycja przebiega przez obszary o najwyższej wartości przyrodniczej – w tym przez Bieszczadzki Park Narodowy i obszar Natura 2000 Bieszczady (PLC180001).
Z tego powodu wymaga ona szczególnie starannego i zgodnego z prawem przygotowania.

Nasze stanowisko: nie przeciwko inwestycji, a za prawem i ochroną przyrody

OTOP nie jest przeciwny samej idei modernizacji dróg w Bieszczadach. Rozumiemy potrzebę poprawy bezpieczeństwa mieszkańców, kierowców i turystów, a także znaczenie infrastruktury dla lokalnej gospodarki.
Uważamy jednak, że każda inwestycja na obszarach chronionych musi być poprzedzona rzetelną oceną jej wpływu na przyrodę. To nie tylko kwestia zasad, ale wymóg prawa krajowego i unijnego.

Z analizy dokumentacji dostępnej dla poszczególnych odcinków drogi wynika, że brakuje pełnego i wiarygodnego raportu oceny oddziaływania na środowisko. Bez takiej analizy nie można ocenić, czy projekt nie zaszkodzi cennym siedliskom i gatunkom, które są przedmiotem ochrony w Bieszczadzkim Parku Narodowym i w obszarze Natura 2000.

Ochrona przyrody i rozwój lokalny – to się nie wyklucza

Bieszczady to obszar wyjątkowy nie tylko przyrodniczo, ale też kulturowo i krajobrazowo.
OTOP podkreśla, że rozwój lokalny i turystyczny może – i powinien – iść w parze z ochroną dziedzictwa przyrodniczego. Odpowiedzialne planowanie inwestycji oznacza poszukiwanie takich rozwiązań, które minimalizują szkody w środowisku i pozwalają zachować walory miejsca będące jego największym atutem.

Inwestor, przygotowując rozbudowę drogi, ma obowiązek uwzględnić przepisy dotyczące ochrony przyrody, m.in. te wynikające z Dyrektywy Siedliskowej i Dyrektywy Ptasiej.
Organizacje pozarządowe, takie jak OTOP, mają prawo uczestniczyć w postępowaniach administracyjnych w zakresie ochrony środowiska – właśnie po to, by te procedury przebiegały prawidłowo i w sposób przejrzysty.

Natura 2000 – co to oznacza i dlaczego jest tak ważna?

Sieć Natura 2000 obejmuje obszary o szczególnym znaczeniu dla ochrony przyrody w całej Unii Europejskiej.
W przypadku Bieszczadów są to miejsca, które chronią m.in. 34 gatunki ptaków, 26 gatunków zwierząt innych niż ptaki, 6 gatunków roślin oraz 27 typów siedlisk przyrodniczych.
To właśnie z myślą o zachowaniu tych walorów wprowadzono szczególne wymogi prawne dotyczące oceny wpływu inwestycji.

Zgodnie z art. 6 Dyrektywy Siedliskowej, każda inwestycja, która może w istotny sposób oddziaływać na taki teren, musi przejść rzetelną ocenę oddziaływania na środowisko.
Jeśli inwestycja mimo negatywnej oceny miałaby zostać zrealizowana z powodu nadrzędnego interesu publicznego, konieczne jest zastosowanie tzw. środków kompensujących, które zapewnią zachowanie ogólnej spójności sieci Natura 2000.

Grafika: Alicja Sokołowska

Dlaczego ten przypadek jest tak istotny?

W przypadku rozbudowy drogi wojewódzkiej nr 897 mówimy o inwestycji planowanej na terenie parku narodowego i obszaru Natura 2000, obejmującej m.in.:

• przebudowę drogi i skrzyżowań,
• budowę nowych obiektów inżynierskich (mostów, przepustów, kładek),
• ingerencję w potoki górskie,
• wycinkę kilku tysięcy drzew na powierzchni ok. 23 ha.

Tego rodzaju prace mogą mieć znaczący wpływ na przyrodę. Dlatego konieczne jest dokładne zbadanie, czy istnieją rozwiązania alternatywne, które ograniczą szkody dla środowiska. Właśnie po to tworzy się raporty oddziaływania na środowisko – by inwestorzy mogli podejmować decyzje w oparciu o rzetelne dane i analizy, a nie tylko względy techniczne, czasowe czy ekonomiczne. Odpowiedzialny inwestor powinien w procesie planowania uwzględnić nie tylko potrzeby infrastrukturalne, ale także obowiązujące przepisy prawa ochrony przyrody oraz zasadę zrównoważonego rozwoju.

Rolą organizacji pozarządowych, takich jak OTOP, jest patrzenie decydentom i inwestorom na ręce – nie po to, by blokować rozwój, ale by dopilnować, że odbywa się on zgodnie z prawem i w sposób, który nie niszczy tego, co najcenniejsze. Naszym zadaniem jest przypominać, że każda inwestycja, szczególnie w obszarach chronionych, wymaga przejrzystych procedur, konsultacji społecznych i rzetelnej analizy wpływu na środowisko. Dzięki temu można wypracować rozwiązania, które będą korzystne zarówno dla ludzi, jak i dla przyrody.

Prawo a inwestycje publiczne

Prawo dopuszcza realizację inwestycji publicznych nawet na terenach chronionych, ale tylko w wyjątkowych przypadkach – np. ze względu na bezpieczeństwo publiczne lub zdrowie ludzi. Wówczas jednak muszą zostać wdrożone wszystkie środki kompensacyjne i uzyskana zgoda Komisji Europejskiej.
W przypadku Wielkiej Pętli Bieszczadzkiej OTOP zwraca uwagę, że część procedur nie została jeszcze zakończona i brakuje ostatecznych decyzji środowiskowych. Z tego powodu apelujemy o wstrzymanie realizacji inwestycji do czasu ich prawidłowego przeprowadzenia.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Gdzie można znaleźć dokumentację dotyczącą planowanej rozbudowy?
Raporty oceny oddziaływania na środowisko można uzyskać, składając wniosek do inwestora – Podkarpackiego Zarządu Dróg Wojewódzkich, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska lub urzędów gmin (Lutowiska i Cisna).
Każdy ma prawo wglądu do tych dokumentów, bez konieczności uzasadniania wniosku.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.

Jaki jest zakres planowanej inwestycji i w jaki sposób wpłynie ona na lokalną przyrodę?
Planowana inwestycja dotyczy rozbudowy drogi wojewódzkiej nr 897 na odcinku Wetlina – Ustrzyki Górne (16,2 km), czyli w samym sercu Bieszczadzkiego Parku Narodowego i na obszarze Natura 2000 „Bieszczady”. Choć przedsięwzięcie przedstawiane jest jako modernizacja istniejącej trasy oraz budowa ścieżki rowerowej, w rzeczywistości jego zakres jest znacznie szerszy i obejmuje wiele działań ingerujących w przyrodę.
Zgodnie z raportem oddziaływania na środowisko, w ramach projektu przewidziano m.in. rozbudowę i przebudowę skrzyżowań, wzmocnienie nasypów, korektę niwelety drogi, budowę mostów, kładek, przepustów, zatok autobusowych, oświetlenia i kanałów technologicznych. W planach znalazły się także roboty hydrotechniczne, rozbiórki istniejących obiektów oraz budowa infrastruktury towarzyszącej, w tym tymczasowych dróg i placów budowy.

Zakres tych działań znacząco wykracza poza istniejący pas drogowy — jego powierzchnia ma zostać powiększona o ponad 14 hektarów, a przekształceniu ulegnie łącznie około 23 hektarów terenu, w tym obszary zadrzewione i fragmenty siedlisk leśnych. Wymaga to wycinki kilku tysięcy drzew, co w tak cennym przyrodniczo miejscu musi budzić uzasadnione obawy o skutki dla ekosystemów Bieszczadów.

Szczególnie niepokojące są planowane prace przy potokach górskich, które mają być częściowo zabudowane w związku z budową nowych obiektów inżynierskich. Takie ingerencje mogą prowadzić do zaburzenia naturalnego przepływu wody, zwiększenia erozji brzegów, a także utraty miejsc bytowania i rozrodu dla licznych gatunków związanych z siedliskami wodnymi i przybrzeżnymi. W warunkach nasilającej się suszy i spadku retencji wodnej w górach, każdy element infrastruktury ingerujący w naturalny bieg potoków wymaga szczególnej ostrożności i solidnego uzasadnienia.

Bieszczady są jednym z najcenniejszych przyrodniczo obszarów w Polsce i w Europie. Na terenie objętym inwestycją stwierdzono występowanie 34 gatunków ptaków, 26 gatunków zwierząt innych niż ptaki oraz 27 typów siedlisk przyrodniczych, w tym siedlisk o charakterze priorytetowym, takich jak łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (91E0*). Wśród gatunków szczególnie narażonych na negatywny wpływ prac budowlanych wymienić można m.in. orlika krzykliwego, dzięcioła białogrzbietego, bociana czarnego, a także wydrę, nietoperze i płazy, dla których doliny potoków stanowią kluczowe korytarze migracyjne.

Hałas, wibracje, oświetlenie i zwiększony ruch maszyn w okresie realizacji inwestycji mogą powodować płoszenie zwierząt, utratę siedlisk i fragmentację populacji. W kontekście tych zagrożeń szczególnego znaczenia nabiera pytanie o to, czy zaplanowany sposób prowadzenia prac został poprzedzony rzetelną oceną oddziaływania na przyrodę oraz czy rozważono alternatywne rozwiązania, które pozwoliłyby ograniczyć skalę ingerencji w środowisko.

Rozbudowa drogi na tym odcinku nie jest jedyną planowaną inwestycją – podobne prace przewidziano również na trasach Ustrzyki Górne – Smolnik – Czarna Górna oraz Cisna – Wetlina. Oznacza to, że skumulowany wpływ tych przedsięwzięć może być jeszcze większy, a skutki dla spójności ekosystemów – trudniejsze do odwrócenia.

Tego rodzaju inwestycje mogą mieć znaczący wpływ na przyrodę, dlatego konieczne jest dokładne zbadanie wszystkich potencjalnych oddziaływań i rozważenie rozwiązań alternatywnych, które pozwolą zminimalizować straty. Działania ochronne powinny być oparte na wiedzy naukowej i długofalowej wizji rozwoju regionu, w której nadrzędną wartością pozostaje zachowanie unikalnego charakteru Bieszczadów – ich dzikości, różnorodności biologicznej i naturalnych procesów przyrodniczych.

OTOP wierzy, że rozwój regionu może przebiegać w sposób, który szanuje przyrodę – bez niepotrzebnych strat i w zgodzie z obowiązującym prawem.
Naszym celem jest zapewnienie, aby inwestycje w Bieszczadach były prowadzone z poszanowaniem wyjątkowych walorów tego miejsca – dla dobra ludzi i przyrody.