Tytuł projektu: „Wymiana doświadczeń Islandii i Polski w dziedzinie renaturyzacji torfowisk dla bioróżnorodności i klimatu”.
Okres realizacji: od 20.05.2022 r. do 31.07.2023 r.
Całkowity budżet: 96 661,77 PLN. Budżet OTOP: 77 141,72 PLN.
Partnerzy: Fuglavernd – BirdLife Iceland.
Instytucje powiązane z projektem: Królewskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (RSPB), NatureBureau, Ltd.
Finansowanie: projekt realizowany przy wsparciu finansowym Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego w ramach Programu Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu Fundusz Współpracy Dwustronnej oraz brytyjskiego Królewskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków (RSPB).
Ekosystemy torfowiskowe uległy degradacji wskutek działań melioracyjnych w skali całej Europy, co doprowadziło do znaczącej utraty bioróżnorodności mokradeł, w tym migrujących gatunków ptaków, takich jak kulik wielki, rycyk, krwawodziób albo czajka. Ponadto, osuszone torfowiska są najbardziej skondensowanym złożem węgla oraz źródłem emisji dwutlenku węgla wśród lądowych ekosystemów. Zajmując ok. 0.3% globalnej powierzchni lądu, co roku emitują one 2Gt CO2, co stanowi około 5% globalnej rocznej antropogenicznej emisji dwutlenku węgla (Joosten et al. 2015), dlatego też osuszone torfowiska stanowią efektywną kosztowo możliwość łagodzenia zmian klimatu w drodze wtórnego nawadniania, przyczyniającego się do redukcji emisji gazów cieplarnianych (GHG). Dla porównania potencjał globalnych lasów do łagodzenia klimatycznych zmian jest zaledwie 2.5 razy wyższy przy znacząco większej zajmowanej przez nie powierzchni (Federici et al. 2015).
Obecnie renaturyzacja torfowisk w drodze ich wtórnego nawadniania spotyka się z szeregiem problemów zarówno natury metodologicznej, jak i praktycznej. Jednym z nich jest problem oszacowania zakresu redukcji emisji z osuszonych torfowisk. W odróżnieniu do obszarów leśnych – gdzie większą redukcję emisji GHG można policzyć za pomocą metody analogicznej do metody estymacji grubizny standardowo używanej przez leśników – ani warstwa torfu, ani emisje dwutlenku węgla nie są bezpośrednio obserwowalne, a ich bezpośrednie pomiary są kosztowne. Przedmiotem dyskusji jest również wybór właściwych technik wtórnego nawadniania oraz zarządzania obszarami zalanymi w sposób sprzyjający szybkiemu odnowieniu bioróżnorodności torfowisk oraz naturalnych procesów torfotwórczych. Odrębnym problemem jest tworzenie i realizacja kredytów węglowych z renaturyzowanych torfowisk tak, aby w perspektywie czasu stanowiły one źródło finansowania przedsięwzięć łagodzenia zmian klimatu i ochrony bioróżnorodności torfowisk.
Działania odnawiające siedliska bagienne oraz łagodzące zmiany klimatyczne, polegające na renaturyzacji/wtórnym nawadnianiu torfowisk, są zalecane szczególnie w przypadku krajów posiadających rozległe, zdegradowane torfowiska, do których należą m.in. Islandia i Polska. Innowacyjny charakter renaturyzacji torfowisk wymaga międzynarodowej wymiany doświadczeń z zakresu wykorzystywanych metod wstępnej identyfikacji i wyboru obiektów do renaturyzacji, oszacowania redukcji emisji GHG, praktycznego zastosowania technik wtórnego nawadniania, monitoringu i wsparcia w odbudowie bioróżnorodności torfowisk, oraz tworzenia kredytów węglowych z perspektywą sprzedaży na dobrowolnych rynkach.
Dwustronny polsko-islandzki projekt pod tytułem „Wymiana doświadczeń Islandii i Polski w dziedzinie renaturyzacji torfowisk dla bioróżnorodności i klimatu” miał na celu zebranie, opisanie, oraz porównanie metod i praktyk stosowanych w obszarze renaturyzacji w obu krajach, jak również zorganizowanie bezpośredniej wymiany doświadczeń między specjalistami zaangażowanymi w te działania przy okazji udziału we wspólnych terenowych warsztatach i konferencji. Współpraca w tym celu między Polską a Islandią jest szczególnie cenna, ze względu na różnice warunków przyrodniczo-klimatycznych, społeczno-ekonomicznych oraz instytucjonalnych. Ponadto, w ostatnich latach zarówno w Islandii, jak i w Polsce realizowanych jest szereg projektów renaturyzacji osuszonych torfowisk poprzez wtórne nawadnianie. Zarówno Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, jak i Fuglavernd – BirdLife Iceland – będące Partnerami projektu oraz organizacjami partnerskimi w ramach globalnej sieci BirdLife International – posiadają doświadczenie w realizacji projektów w tej tematyce.
W ramach działań projektowych w obydwu krajach przeprowadzono spotkania terenowe ekspertów, zostały przygotowane praktyczne wytyczne (j. ang.) sumujące doświadczenia i najlepszą praktykę w dziedzinie renaturyzacji torfowisk z Islandii i Polski, zorganizowane praktyczne warsztaty dla specjalistów na Lubelszczyźnie oraz konferencja końcowa projektu w Islandii. Wymiana doświadczeń oraz powstała w trakcie realizacji projektu międzynarodowa współpraca ekspertów stanowią podstawy do zdefiniowania i promowania na szczeblu międzynarodowym dobrych praktyk, z których korzystają obydwa kraje.
Federici, S. et al. (2015) New estimates of CO2 forest emissions and removals: 1990–2015. Forest Ecology and Management. 352: 89-98.
Joosten, H. et al. (2015) MoorFutures® Integration of additional ecosystem services (including biodiversity) into carbon credits – standard, methodology and transferability to other regions. BfN-Skripten 407.