Fot. Tomasz Wilk
Europejska Polityka Klimatyczna
W 2020 roku Unia Europejska w ramach pakietu „fit for 55” wyznaczyła cel zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do roku 2030 i neutralności klimatycznej do roku 2050. Pakiet “fit for 55” jest zestawem wiążących wniosków ustawodawczych, dla krajów członkowskich, który uwzględnia cele redukcyjne dla wszystkich sektorów gospodarki.
Osiągnięcie celu neutralności klimatycznej będzie wymagać koordynacji starań na wielu płaszczyznach i uwzględniać powiązania pomiędzy sektorami. Decyzje podjęte na szczeblach krajowych muszą brać pod uwagę szereg konsekwencji związanych z zagospodarowaniem terenu ze szczególnym naciskiem na tereny bioróżnorodne, cenne przyrodniczo oraz gatunkowo, które wspomagają pracę ekosystemów oraz pochłaniają i magazynują gazy cieplarniane.
Mapy wrażliwości jako narzędzie służące do planowania przestrzennego
Jednym z instrumentów wspierających unijny cel neutralności klimatycznej oraz lokalizację inwestycji w najbardziej preferowanych obszarach jest dyrektywa o odnawialnych źródłach energii znana pod nazwą RED III zaadoptowana w październiku 2023 roku. Dyrektywa zakłada eskalacje inwestycji w bezemisyjne źródło energii i pozyskanie 45% energii z OZE do roku 2030. Jednym z proponowanych narzędzi jest wytypowanie tak zwanych „go-to” obszarów, na których istnieją korzystne warunki planistyczno-środowiskowe do wdrażania nowych inwestycji.
W celu typowania najbardziej preferowanych obszarów Komisja Europejska stworzyła wytyczne zbierania oraz prezentowania map wrażliwości ptaków na farmy wiatrowe „The Wildlife Sensitivity Mapping Manual” powszechnie używane w krajach europejskich. Wspierając ten proces BirdLIfe International wraz z lokalnym partnerem OTOP stworzyli mapy wrażliwości ptaków dla inwestycji wiatrowych, bazując na globalnie rozpoznawalnych narzędziach do badania oraz analizy awifauny- Wild Life Sensitivity Mappig Manual oraz globalnie rozpoznawalnej metodologii AVISTEP stworzonej przez partnerów projektu BirdLife International. Metodykę przedstawiającą poszczególne etapy tworzenia map można znaleźć pod poniższym linkiem.
Mapa ma na celu ułatwienie oraz ujednolicenie procesu planistycznego dla decydentów, inwestorów oraz organów samorządowych zajmujących się planowaniem farm wiatrowych na lądzie oraz na morzu tak, aby inicjatywy wspierające redukcję gazów cieplarnianych szły ramie w ramię z ochroną bioróżnorodności. Mapy wrażliwości powinny posłużyć jako drogowskaz przy wyznaczaniu obszarów przyspieszonego rozwoju odnawialnych źródeł energii (OPRO) ale również wspierać wybór lokalizacji poza tymi obszarami. Proponowane rekomendacje zastosowania map wrażliwości przy planowaniu farm wiatrowych dla decydentów oraz inwestorów można pobrać TUTAJ.
Mapy wrażliwości w formacie plików GIS, można pobrać za pomocą strony internetowej akceptując regulamin użytkowania danych: TUTAJ
Pogląd map wrażliwości można również uzyskać dla poszczególnych województw w portalu my maps:
Mapy wrażliwości dla Polski — zastosowanie:
Mapy wrażliwości ukazując obszary, które spełniają powyższe kryteria i tym samym stanowiąc obszary cenne dla ptaków, wyznaczają hierarchię ryzyka związanego z lokalizowaniem farm w konkretnych obszarach — od bardzo niskiego ryzyka (gradient jasnego koloru) po bardzo wysokie ryzyko (gradient ciemnego koloru). Skalę wrażliwości ptaków na inwestycje wiatrowe wraz z ryzykiem związanym z wyborem lokalizacji w poszczególnych obszarach należy rozumieć według poniższych wytycznych:
Niska -> Uważa się, że rozwój farm wiatrowych stanowi niskie ryzyko dla populacji ptaków. Obszary niskiego ryzyka powinny być traktowane priorytetowo w wyborze dot. Lokalizacji źródeł wiatrowych. Jednakże, aby potwierdzić brak znaczącego ryzyka, konieczna jest indywidualna ocena oddziaływania na środowisko.
Umiarkowana -> Uważa się, że rozwój farm wiatrowych stanowi umiarkowane ryzyko dla populacji ptaków. W celu potwierdzenia tego poziomu ryzyka konieczna jest jednak indywidualna ocena oddziaływania inwestycji na środowisko, a na wyznaczonych obszarach przyspieszonych inwestycji OZE, w razie konieczności, zastosowanie odpowiednich środków łagodzących.
Wysoka -> Uważa się, że rozwój farm wiatrowych stwarza wysokie ryzyko dla populacji ptaków. Aby zweryfikować poziom ryzyka, konieczna jest indywidualna ocena oddziaływania na środowisko, która potwierdzi możliwość realizacji inwestycji. Z powodu wysokiego poziomu wrażliwości, obszar ten prawdopodobnie może wymagać zastosowania środków łagodzących.
Bardzo wysoka -> Uważa się, że inwestycja może stwarzać bardzo wysokie ryzyko dla populacji wybranych gatunków ptaków. W celu potwierdzenia tego poziomu ryzyka konieczna jest kompleksowa indywidualna ocena oddziaływania na środowisko. Obszar ten jest prawdopodobnie nieodpowiedni dla energetyki wiatrowej ze względu na potencjalnie negatywne oddziaływanie na ptaki i nie jest pewne, że ryzyko to można będzie w odpowiedni sposób zniwelować poprzez działania łagodzące lub kompensujące. Zaleca się zatem rozważenie lokalizacji inwestycji wiatrowych na tych obszarach jedynie, gdy niemożliwe jest wykorzystanie innych terenów o zdefiniowanym mniejszym ryzyku dla ptaków.