Zachęcamy do obserwacji dzięcioła białoszyjego

Zachęcamy, w imieniu Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN, do udziału w badaniach nad liczebnością i rozmieszczeniem w Polsce dzięcioła białoszyjego. Podobnie jak w zeszłym roku gromadzone są informacje o obserwacjach tego gatunku.

 

Dzięcioł białoszyi jest bardzo podobny do blisko z nim spokrewnionego dzięcioła dużego – najliczniejszego gatunku dzięcioła w naszym kraju. Do najważniejszych cech pozwalających odróżnić obydwa gatunki należą:

 

brak czarnej linii łączącej czarny kark z kątem czarnego wąsa na szyi; delikatne kreskowanie na bokach ciała; różowe podogonie;  bardzo mała ilość bieli na skrajnych sterówkach; jasne pióra nosowe przy nasadzie dzioba;

fot. Tomasz Chodkiewicz

Dzięcioł białoszyi zamieszkuje szerokie spektrum siedlisk, preferując doliny rzeczne, stare sady, aleje i szpalery drzew, zadrzewione cmentarze, parki czy ogrody działkowe. Pierwsze lęgi stwierdzono w Polsce w latach 70. XX w. Od tamtej pory dzięcioły białoszyje zasiedliły głównie wschodnią część kraju – hipotetyczna granica ich zasięgu przebiega na północ od Białegostoku, biegnie w kierunku południowo-zachodnim, omija od północy Warszawę, dochodząc w okolice Płocka i dalej skręca na południe w kierunku Górnego Śląska. Poza tym obszarem zaobserwowano jeszcze stanowiska we Wrocławiu. Areał lęgowy tego gatunku stale przesuwa się na północny zachód.  Wciąż nie wiadomo, jak te zachodzące zmiany wpływają na rodzime gatunki, głównie na dzięcioła dużego. Nieznana jest również relacja odwrotna. 

 

Z uwagi na wciąż znaczne braki w wiedzy na temat dzięcioła białoszyjego bardzo ważne jest systematyczne gromadzenie informacji na temat tego gatunku. Zachęcamy, podobnie jak w zeszłym roku, do jego obserwowania, szczególnie teraz – na marzec i kwiecień przypada szczytowy okres aktywności. Dzięcioły w okresie przedlęgowym wykazują wzmożoną aktywność związaną z zajmowaniem terytoriów, zalotami, a następnie kuciem dziupli. Głośno dają wówczas znać o sobie i są stosunkowo łatwe do wykrycia. 

 

W celu dokonania obserwacji najlepszą metodą będzie stymulacja głosowa. W czasie pobytu w miejscach korzystnych dla dzięcioła białoszyjego należy odtworzyć (np. z pomocą telefonu komórkowego) nagranie głosu godowego i bębnienia w następujący system: 2 minuty stymulacji, 3 minuty nasłuchu, 2 minuty stymulacji, 3 minuty nasłuchu. Łącznie kontrola stanowiska zajmuje maksymalnie 10 minut.

 

Przykładowe nagrania głosu dzięcioła białoszyjego:

• głos samca (autor: Gerard Gorman, źródło: xeno-canto.org) 
• bębnienie (autor: Stuart Fischer, źródło: xeno-canto.org)

 

W przypadku wykrycia ptaka, stymulację należy natychmiast przerwać. Odnotowywać należy zarówno stwierdzenie gatunku, jak i jego brak, oraz wykrycie obecności innych gatunków dzięciołów, szczególnie dużego, mieszańców, ale także szpaków. W  przypadku niewykrycia ptaków warto powtórzyć kontrolę po co  najmniej  tygodniu i, w miarę możliwości, potwierdzać stanowiska już wykryte w celu uzyskania bardziej precyzyjnych danych na temat lęgowości. 

 

Cenna będą również informacje dotyczące zauważonych bezpośrednich interakcji międzygatunkowych. Odnotowując charakterystykę siedlisk należy odnotowywać:

 

1) datę obserwacji;

2) gatunki zaobserwowanych dzięciołów (wpisać kod MPPL – lista kodów do pobrania tutaj);

3) płeć i wiek (o ile ustalono);

4) informację na temat obserwacji: 1 – ptak wykryty spontanicznie, bez wabienia; 2 – ptak wykryty z wykorzystaniem wabienia;

5) współrzędne geograficzne (pomocny link) 

6) lokalizację: wielkość miejscowości (do wyboru: miasto pow. 500 tys. mieszkańców, miasto 100-500 tys., miasto 50-100 tys., miasto 10-50 tys., miasto do 10 tys., wieś (stanowisko w otoczeniu lub w sąsiedztwie zabudowy wiejskiej), tereny poza obszarami zurbanizowanymi); 

7) charakter siedliska (np. park, aleja/szpaler, cmentarz, sad, zadrzewienie, zadrzewienie nadrzeczne – łęgowe itp.); 

8) gatunki drzew tworzące dane zadrzewienie (w miarę możliwości określenie ich 

udziału/gatunków dominujących); 

5) wiek drzew (możliwie najdokładniejsze oszacowanie); 

6) stan sanitarny drzewostanu (obecność drzew martwych, obumierających, z martwymi 

konarami); 

7) otoczenie stanowiska (w promieniu 200 m; rodzaj zabudowy, ruch uliczny, izolacja 

np. park jako „samotna wyspa” pośród zabudowy czy też z dochodzącymi doń 

szpalerami drzew itp.); 

8) zachowanie ptaków, zaobserwowane interakcje;

8) stwierdzenie szpaków podczas kontroli.  

 

Wszelkie dane w przypadku stwierdzenia dzięcioła należy gromadzić i przekazywać poprzez formularz w formacie Excel. Można również wesprzeć pozyskiwanie informacji nad krzyżowaniem się dzięcioła białoszyjego z dużym poprzez gromadzenie próbek do badań genetycznych. W tym celu należy zbierać pióra, które powinny zostać wysuszone i przechowywać w hermetycznych woreczkach w chłodnym miejscu, a następnie przekazane (po uprzednim kontakcie mailowym) wraz ze szczegółowym opisem.

 

Dane należy przekazywać do:

 

• mgr inż. Tomasz Figarski –  e-mail: tomasz.figarski.isez@gmail.com (ISEZ PAN) 

• dr Łukasz Kajtoch – e-mail: lukaszkajtoch@poczta.fm (ISEZ PAN) 

• mgr inż. Mirosław Rzępała – e-mail: mirek@bocian.org.pl (Towarzystwo Przyrodnicze 

• „Bocian”) 

 

Serdecznie dziękujemy i życzymy wielu ciekawych wiosennych obserwacji! 

 

Zdjęcie wykorzystane w miniaturze aktualności: Dzięcioł bialoszyi, fot. Piotr Zientek