Fajerwerki – trauma dla świata przyrody

Zbliża się sylwester – najbardziej huczna (dosłownie) zabawa w roku. Tradycja każe witać nowy rok fajerwerkami i petardami, głośno i kolorowo. Dlaczego w takim razie od kilkunastu lat staramy się przekonać, że strzelanie w sylwestra (a także przy innych okazjach) jest szkodliwe i złe?

Przeciwko fajerwerkom protestuje mnóstwo organizacji prozwierzęcych i przyrodniczych, właściciele zwierząt towarzyszących, rodzice małych dzieci, osoby neuroatypowe, w traumie… Lista jest naprawdę długa. My jednak skupimy się tutaj na wpływie sztucznych ogni na ptaki. Choć nie są bezpośrednio zabójcze dla ptaków, to jednak mogą stać się przyczyną ich śmierci, poważnych zranień i ogromnego stresu.

Hałas i oślepiające światło, które powstają przy wybuchu fajerwerków, powodują spłoszenie i poderwanie się większości ptaków w okolicy, przy czym „okolica” jest tu bardzo szerokim pojęciem. Strefa oddziaływania może wynosić nawet kilkanaście kilometrów od źródła wystrzałów, jednak najmocniej odczuwają ją ptaki w promieniu 5 km od źródła. Szacuje się, że w trakcie wybuchów lub tuż po nich w powietrzu znajduje się od 1000 do nawet 100 000 razy więcej ptaków niż zazwyczaj. Wyraźnie pokazują to zapisy z radarów pogodowych, które tuż po noworocznej północy rejestrują fale wzbijających się ptaków.

Od kilkunastu lat badania w tym kierunku prowadzi zespół z Uniwersytetu w Amsterdamie, przy międzynarodowym wsparciu. Naukowcy nie tylko śledzą radary pogodowe w noc sylwestrową, ale także sprawdzają, w jaki sposób wybuchy oddziałują na poszczególne gatunki ptaków w różnych środowiskach. Okazuje się, że najsilniej reagują na nie duże ptaki, takie jak gęsi, mewy czy kaczki. Nie oznacza to jednak, że mniejsze ptaki pozostają na fajerwerki obojętne. Wiadomo także, że większe ptaki pozostają po wybuchach dłużej w powietrzu i przemieszczają się na dalsze odległości.

Ptaki spłoszone wybuchami fajerwerków podrywają się w chaotyczny sposób i zdezorientowane próbują odlatywać. Jest to dla nich ogromny wydatek energetyczny, zwłaszcza że w powietrzu niekiedy pozostają dość długo (nawet kilka godzin) po ustaniu wystrzałów. Loty te odbywają się nocą, często przy złej pogodzie (opady śniegu, wiatr, niska temperatura) i na wysokich pułapach, co może prowadzić do fizjologicznego szoku i wyczerpania ptasich organizmów, a w rezultacie do śmierci. W trakcie wzbijania się, a także podczas poszukiwania w nocy miejsc do odpoczynku ptaki narażone są na kolejne czynniki, zagrażające ich życiu – zderzenia z budynkami, drzewami, ekranami czy liniami napowietrznymi, a nawet sobą nawzajem. Mogą także utracić orientację, co sprowadza kolejne zagrożenia, jak np. wylądowanie w obszarze złej pogody bądź niebezpiecznego dla ptaków miejsca.

Grafika AI

Przykładów masowych śmierci ptaków w sylwestrową noc jest wiele. W miejscowości Beebe w stanie Arkansas w sylwestrową noc 2010 roku śmierć poniosło około 5000 ptaków. W sylwestra 2020 w Rzymie zginęło kilka tysięcy ptaków, głównie szpaków. Ich przeraźliwą panikę po wybuchach fajerwerków i tragiczną śmierć można zobaczyć na filmie udostępnionym w internecie. Koszmar sylwestrowej nocy dotyczy także ptaków na terenie naszego kraju.

Pod koniec 2020 roku Fundacja Szklane Pułapki zainicjowała akcję „Hangover Bird Count”, polegającą na liczeniu martwych ptaków po sylwestrowej nocy. W pierwszej akcji wzięło udział około 300 wolontariuszy, którzy w noworoczny poranek znaleźli 80 ptasich ofiar fajerwerkowych wystrzałów. Akcja odbywa się co roku i jest ważnym elementem badania wpływu fajerwerków na ptaki w Polsce.

Pamiętajmy, że nie tylko nadejście nowego roku fetowane jest pokazami fajerwerków. Dzień Niepodległości w USA, Diwali w Indiach, tzw. wianki w Polsce – to tylko niewielka część imprez z wykorzystaniem sztucznych ogni. Są jednak też zwiastuny dobrych zmian. Dwa lata temu Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy porzuciła całkowicie ideę pokazu fajerwerków w trakcie Światełka do Nieba, a coraz więcej miast w Polsce rezygnuje z sylwestrowego strzelania.

Apelujemy zatem, przyłączając się do głosów naukowców i osób prywatnych z całego świata: nie strzelajmy w sylwestra! Coraz bardziej zdajemy sobie sprawę z ogromnych szkód, jakie wyrządzają sztuczne ognie w świecie przyrody. Możemy temu zapobiec, podejmując jedną prostą decyzję: nie kupuję fajerwerków. Rozmawiajmy z samorządowcami o negatywnym oddziaływaniu wybuchów i oślepiającego światła na przyrodę, wpływajmy na sposób świętowania w trakcie imprez publicznych, namawiajmy na pokazy laserów zamiast strzelania. Wszak może być kolorowo i zachwycająco bez cierpienia zwierząt.

Autorka tekstu: Monika Klimowicz-Kominowska

Bibliografia
https://www.uva.nl/en/content/news/news/2023/12/millions-of-birds-lose-precious-energy-due-to-fireworks-on-new-years-eve.html
https://esajournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/fee.2694
https://www.researchgate.net/publication/223958228_Birds_flee_en_mass_from_New_Year%27s_Eve_fireworks
https://oko.press/zabojczy-sylwester-2020-pierwszy-polski-raport-o-smiertelnosci-ptakow
https://www.ecowatch.com/fireworks-birds-protection-zones-scientists.html
https://abcnews.go.com/Health/radar-images-show-startled-birds-taking-flight-arkansas/story?id=12781951
https://szklanepulapki.pl/wp-content/uploads/2023/08/sylwester.pdf