Brzmi trudno i nudnie? Ale to ważne dla ptaków! Czyli aktualizacja „Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu na lata 2021-2030”

15 listopada OTOP złożył uwagi do projektu Ministerstwa Klimatu i Środowiska aktualizacji „Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu na lata 2021-2030” (aKPEiK). aKPEiK stanowi strategiczny dokument ukazujący trajektoria dekarbonizacji według dwóch scenariuszy:

• „WEM” oznaczający “with existing measures” czyli w oparciu o już wdrożone rozwiązania
• WAM oznaczający „with additional measures” z założenia podwyższający cele i ambicje dekarbonizacji.

Ścieżki dekarbonizacji w scenariuszach uwzględniają sektory gospodarki odpowiedzialne za emisje gazów cieplarnianych, a założenia, polityka oraz działania opisane w poszczególnych sektorach powinny kontrybuować do osiągnięcia neutralności klimatycznej do roku 2050.

Konsultując dokumenty, w OTOP skupiliśmy się na 5 obszarach tematycznych: rolnictwie, żegludze śródlądowej, energetyce obywatelskiej oraz adaptacji do zmian klimatu.

Rolnictwo

W odniesieniu do sektora rolnego przedstawiony do konsultacji projekt aktualizacji planu zakłada, że w Polsce emisje gazów cieplarnianych nie tylko nie zostaną obniżone, a wręcz wzrosną. Przyczyną ma być brak potencjału sektora rolnego do redukcji emisji, wynikający m.in. z potrzeby zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego.

W naszych uwagach stanowczo nie zgodziliśmy się z takim podejściem i zwróciliśmy uwagę na istniejący potencjał w zakresie redukcji w sektorze rolnym, w tym przede wszystkim potrzebę działań ukierunkowanych na ponowne uwodnienie zdegradowanych torfowisk użytkowanych rolniczo, ograniczenie produkcji zwierzęcej (rozwoju ferm przemysłowych) oraz zmianę diety Polek i Polaków.

W Polsce mamy około 900 tys. ha zdegradowanych torfowisk pozostających w użytkowaniu rolniczym. Szacuje się, że emisje gazów cieplarnianych z tych gruntów to 30,3 Mt ekwiwalentu CO2 [1]. Aby je ograniczyć konieczne jest podjęcie wysiłku na rzecz ponownego uwodnienia tak przekształconych terenów. Trzeba też mieć na uwadze, że odbudowa torfowisk niesie z sobą wiele innych korzyści, w tym ważnych dla samego sektora rolnego. Torfowiska i tereny podmokłe w krajobrazie rolniczym łagodzą skutki susz, zapobiegają powodziom. W związku ze świadczonymi „usługami” ekosystemowymi torfowiska przyczyniają się do stabilizacji działalności rolniczej i zapewnia w długim okresie bezpieczeństwo żywnościowe. Więcej o potencjale związanym z redukcją emisji poprzez odbudowę torfowisk pisaliśmy m.in. tutaj.

Obecnej diety Polek i Polaków (podobnie jak innych krajów rozwiniętych) nie da się pogodzić z wyzwaniami, jakie stoją przed naszą cywilizacją, w tym w szczególności potrzebie zapobiegania dalszym zmianom klimatycznym. Znaczna redukcja spożycia produktów odzwierzęcych i zwiększenie spożycia bogatych w białka roślin znacząco pomogłaby nie tylko w redukcji emisji, ale także w odbudowie różnorodności biologicznej czy redukcji zanieczyszczeń wód. Co równie ważne taka zmiana zawartości talerza ma istotny pozytywny wpływ na zdrowie (więcej na ten temat pisaliśmy tutaj).

Na zbyt niskie ambicje w zakresie planowanej redukcji emisji gazów cieplarnianych z sektora rolnego w Polsce zwróciliśmy uwagę już wcześniej w raporcie opracowanym przez Ecologic Institute we współpracy z OTOP: „Towards climate friendly and resilient agri-food systems in Central Eastern Europe: the role of agroecological practices, sustainable diets, and holistic policies” (więcej o raporcie napisaliśmy tutaj „Czy zmierzamy w kierunku zrównoważonych systemów rolno-żywnościowych?”). To ważne by i decydenci zrozumieli w końcu, że transformacja sektora rolno-spożywczego jest ważna przede wszystkim ze względu na nasze bezpieczeństwo żywnościowe.

[1] Kotowski W. (2021). Oszacowanie emisji gazów cieplarnianych z użytkowania gleb organicznych w Polsce oraz potencjału ich redukcji. Fundacja WWF Polska.

Energetyka obywatelska

W temacie energetyki obywatelskiej OTOP proponuje skonkretyzowanie zapisów odnoszących się do „zachowania równowagi społecznej i ekonomicznej” poprzez wyznaczenie mechanizmów wsparcia dla lokalnej społeczności tak, aby umożliwić udział w inwestycji szerszej tkance społecznej niż inwestor oraz lokalni udziałowcy już posiadający odpowiedni kapitał. Proponujemy wprowadzenie wymogu procentowego udziału lokalnych udziałowców do 20% dla technologii wiatru oraz słońca, a dodatkowo wprowadzenie zielonego funduszu, za pomocą którego inwestorzy będą mogli zasilać gminne inwestycje w zielono-niebieska infrastrukturę. Zaproponowane mechanizmy wsparcia bazują na istniejących już od 2009 roku przykładach z Danii, gdzie energetyka społeczne odegrała kluczową rolę w transformacji energetycznej.

Ponadto proponujemy nałożenie konkretnych procentowych wymogów zatrudnienia lokalnych społeczności w fazie budowy oraz rozbiórki inwestycji, co przyczyni się, do spełnienia celu 4.5.4. “Tworzenie zielonych miejsc pracy”.

Adaptacje do zmian klimatu

Odnośnie adaptacji do zmian klimatu, OTOP widzi pilna potrzebę aktualizacji obowiązujących dokumentów wyznaczających cele oraz zadania w tym zakresie. Strategiczny Plan Adaptacji do roku 2020 z perspektywa na rok 2030 z roku 2013 nie spełnia aktualnych wymogów unijnych oraz nie uwzględnia wymaganych planów adaptacyjnych odwołujących się do scenariuszy wzrostu temperatury wyznaczonych w raportach International Panel on Climate Change (IPCC). Uwzględnienie aktualnych predykcji scenariuszy wzrostu temperatury (szczególnie najbardziej rygorystycznego scenariusza podwyższenia temperatury o 4,4 C do roku 2100) jest konieczne, aby rzetelnie zaadresować działania, które mogą pozwolić na złagodzenie skutków powodzi, susz oraz innych nagłych jak i chronicznych zjawisk związanych z kryzysem klimatycznym.