Samica nurogęsi z pisklętami. Fot. Hubert Mateuszczyk
Ocena liczebności i występowania nurogęsi (Mergus merganser) w Warszawie. Opracowanie mapy obszarów wrażliwych oraz określenie zagrożeń i zaleceń.
W roku 2023 podjęliśmy próbę określenia wielkości populacji lęgowej nurogęsia w granicach miasta stołecznego Warszawy. W celu wdrożenia skutecznych metod ochrony określiliśmy miejsca lęgowe. Ponadto zebraliśmy informacje archiwalne w celu poznania historii obecności gatunku w stolicy. W raporcie wskazaliśmy zagrożenia i zalecenia oraz opracowaliśmy mapę obszarów wrażliwych dla nurogęsi, ze wskazaniem miejsc lęgowych, korytarzy migracyjnych, żerowisk i zimowisk.
Nurogęś w Warszawie
Pierwsze lęgi w Warszawie stwierdzono w 1987 roku na Wiśle w okolicach Siekierek. Od połowy lat 90-tych XX wieku regularnie stwierdzano pojedyncze samice z młodymi na Wiśle oraz na jeziorach na Wilanowie wzdłuż rzeki Wilanówki. W 1998 roku stwierdzono po raz pierwszy lęgi w okolicach Łazienek Królewskich a konkretnie obserwowano samicę z młodymi na Kanale Piaseczyńskim, która następnie przeprowadziła pisklęta do Portu Czerniakowskiego przez ruchliwe jezdnie ul. Czerniakowskiej. Od tego czasu nurogęsi były regularnie, choć nielicznie lęgowe w Warszawie. Na podstawie danych z lat 80-tych i 90-tych warszawska populacja lęgowa nurogęsia była szacowana na 5-8 lęgowych samic. Poza okolicami Łazienek Królewskich i Jeziorem Wilanowskim, lęgi stwierdzano jeszcze w Parku Skaryszewskim, w Parku nad Balatonem, na Potoku Służewieckim, w Parku Kępa Potocka oraz w Parku Fosa i Stoki Cytadeli.
Mapa skupień na podstawie całorocznych obserwacji nurogęsi w Warszawie zmagazynowanych na portalu ornitho.pl
Metody pracy
W ramach realizacji zadania nie tylko pozyskiwaliśmy dane od osób trzecich (ankietowe), lecz przeprowadziliśmy minimum 2 kontrole piesze w najważniejszych parkach i wzdłuż mniejszych cieków w mieście oraz 3 ornitologiczne spływy kajakowe, nastawione na wykrycie samic z młodymi na Wiśle. Ponadto w roku 2023 realizowany był przez Zarząd Zieleni m. st. Warszawy monitoring ornitologiczny nad Wisłą w granicach Warszawy. Kontrole kwietniowe i majowe wykonywane były naprzemiennie, raz lewą a raz prawą stroną Wisły. Kontrola czerwcowa była realizowana jednocześnie lewą i prawą stroną przez liczniejszy zespół ornitologów. Wyniki monitoringu uwzględniliśmy w niniejszym podsumowaniu. W trakcie przeprowadzonych prac wszystkie spotkane nurogęsi notowaliśmy w portalu ornitho.pl przy pomocy aplikacji NaturaList.
Ile było nurogęsia w 2023 roku, w Warszawie?
Zebrane informacje pozwoliły ocenić wielkość gniazdującej populacji na 12-17 par. Szczegółowe wyliczenia zaprezentowano w raporcie.
Wybrane zagrożenia
- Drapieżnictwo wrony siwej
- Zanik siedlisk lęgowych
- Ruch kołowy
- Bariery architektoniczne
- Żegluga i sporty wodne
- Psy i koty
- Organizacja imprez masowych w okresie lęgowym na trasie przejścia nurogęsi do Wisły
- Prace utrzymaniowe zbiorników i cieków wodnych
- Powodzie
Nurogęś z młodymi w trakcie migracji do Wisły. Fot. Ula Frydrych
Zalecenia
- Wieszanie skrzynek lęgowych
- Utrzymywanie patrolu wolontariuszy z udziałem pracowników Zarządu Zieleni i Zarządu Dróg Miejskich w okresie wyprowadzania młodych przez nurogęsi
- Dalsza współpraca ze Strażą Miejską i Policją
- Edukacja mieszkańców
- Informowanie o szkodliwości wyprowadzania psów bez smyczy w pobliżu zbiorników wodnych w okresie lęgowym
- Montaż tablic informacyjnych i edukacyjnych
- Pozostawianie martwych i zamierających drzew lub z martwymi konarami, gałęziami, o ile nie zagrażają bezpieczeństwu publicznemu
Informacja dot. Trzymania psów na smyczy nad kanałem Piaseczyńskim. Fot. Facebook Kanał Piaseczyński – ostoja ptaków.
Podziękowania
Serdeczne podziękowania kierujemy do miasta stołecznego Warszawy, które sfinansowało projekt, w szczególności do Biura Ochrony Środowiska i Zarządu Zieleni. Dziękujemy za wieloletni patrol i monitoring newralgicznych obszarów i walkę w trosce o jeden z najrzadszych w Warszawie gatunków ptaków działaczom i sympatykom strony na Facebooku „Kanał Piaseczyński – ostoja ptaków”. Przede wszystkim Hannie Żelichowskiej i Uli Frydrych.
Ogromnie dziękujemy wszystkim wolontariuszkom i wolontariuszom, mieszkankom i mieszkańcom za przekazane obserwacje napotkanych nurogęsi. Uli Frydrych, Joannie Kończak, Krzysztofowi Koprowi oraz Hubertowi Mateuszczykowi serdecznie dziękujemy za zdjęcia do raportu lub na kanały informacyjne w trakcie realizacji projektu. Dawidowi Kilonowi serdecznie dziękujemy za grafikę samicy z młodymi, prezentowaną na okładce.
Wszystkim zaangażowanym w powstanie raportu, za przekazane teksty, materiały, uwagi i recenzję. Podziękowania kierujemy do: Michała Redlisiaka, Marty Dziedzioch i Huberta Mateuszczyka.
Dziękujemy wszystkim za przychylność i okazaną pomoc oraz mieszkańcom, którym los nurogęsi w mieście nie jest obojętny.
Zachęcamy do przeczytania pełnego raportu:
Ocena liczebności i występowania nurogęsi (Mergus merganser) w Warszawie – raport [PDF]
Projekt finansowało Miasto Stołeczne Warszawa
