Fot. Wiesław Król
Bagienne strefy buforowe i ochrona wód Morza Bałtyckiego przed zanieczyszczeniami pochodzącymi z rolnictwa (ang. Buffering and reducing Baltic Sea nitrate pollution by implementing natural-based solution) to projekt mający na celu propagowanie wiedzy o znaczeniu bagiennych stref buforowych i innych nowatorskich metodach służących redukcji ilości zanieczyszczeń spływających z użytków rolnych do wód – wśród rolników i instytucji zajmujących się w Polsce gospodarką rolną.
Morze Bałtyckie, jako zbiornik płytki, w którym proces wymiany wód jest powolny, w dużym stopniu jest dotknięte problemem zanieczyszczeń. Niemal cała powierzchnia morza (co najmniej 97%)[1] zmaga się z nadmierną eutrofizacją – czyli inaczej mówiąc przeżyźnieniem wód.
Skutki eutrofizacji następują kaskadowo: wzmożony rozwój roślin i glonów prowadzi do zmętnienia oraz zmiany pH wody, następnie zaś do powstawania stref wód pozbawionych tlenu. To z kolei prowadzi do zmniejszenia populacji organizmów wodnych, co ma znaczenie nie tylko dla różnorodności biologicznej, lecz także dla gospodarki rybackiej. Co więcej, to właśnie przeżyźnienie odpowiedzialne jest za zakwity sinic – silnie neurotoksycznych organizmów.
Czynnikiem wyzwalającym cały proces są biogeny – substancje odżywcze, w tym przede wszystkim związki azotu i fosforu. Te zaś dostają się do środowiska wodnego w dużym stopniu z terenów rolniczych, m.in. poprzez wymywanie nawozów stosowanych na polach i łąkach.
Dlatego tak ważne dla OTOP są starania, by polityki rolne (i inne dotyczące zarządzania zasobami naturalnymi) uwzględniały potrzebę transformacji sposobów produkcji żywności i odpowiedniego kształtowania krajobrazu rolniczego. Jedną z kwestii, która nie doczekała się w nowej wspólnej polityce rolnej na lata 2023–2027 dostatecznego ujęcia jest pilna potrzeba redukcji spływu biogenów pochodzących z rolnictwa do wód powierzchniowych. Stało się tak, pomimo iż istnieją w tym zakresie metody już sprawdzone, oparte na stosunkowo tanich naturalnych rozwiązaniach, takich jak bagienne strefy buforowe.
Czerwończyk nieparek, fot. Aleksandra Pępkowska-Król
Bagienne (lub inaczej mokradłowe) strefy buforowe (ang. wetland buffer zones) to tereny podmokłe położone pomiędzy obszarami rolniczymi a ciekami (rowami melioracyjnymi, rzekami) lub jeziorami. Ich główną funkcją jest ochrona wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniem substancjami odżywczymi, a także innymi substancjami, w tym pestycydami. Co więcej pomagają one ograniczać niekorzystne skutki powodzi czy susz, lokalnie łagodzić skutki zmian klimatycznych, ale też istotnie wpływać na klimat w skali globalnej. Co zaś szczególnie istotne z punktu widzenia gospodarki rolnej, odtworzone na potrzeby stref buforowych torfowiska mogą być nadal wykorzystywane rolniczo poprzez paludikulturę i przynosić wymierne zyski.
Wśród najważniejszych działań projektu znajdują się:
- zgromadzenie wiedzy o najnowocześniejszych, opartych o naturalne rozwiązania, metodach służących redukcji spływu zanieczyszczeń z terenów rolniczych do wód;
- opracowanie raportów podsumowujących zgromadzoną wiedzę;
- opracowanie propozycji interwencji wspierających ochronę istniejących i odtwarzanie bagiennych stref buforowych, możliwych do zaimplementowania w polskiej polityce rolnej;
- promocja możliwości wykorzystania w Polsce konkretnych rozwiązań wśród decydentów, urzędników, doradców rolnych i samych rolników poprzez bezpośrednie kontakty, webinary, wizytę studyjną.
Rycyk, fot. Piotr Tomaszewski
Tytuł projektu: Bagienne strefy buforowe i ochrona wód Morza Bałtyckiego przed zanieczyszczeniami pochodzącymi z rolnictwa (ang. Buffering and reducing Baltic Sea nitrate pollution by implementing natural-based solution)
Okres realizacji: od 1 lipca 2022 r. do 30 czerwca 2023 r.
Budżet: ok. 73 0000 euro
Partnerzy projektu: BirdLife Europe and Central Asia, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
Finansowanie: Fundacja Flotilla.
Osoby do kontaktu:
Aleksandra Pępkowska-Król aleksandra.krol@otop.org.pl,
Zofia Bieńkowska zofia.bienkowska@otop.org.pl
Możesz zapisać się na nasz Newsletter o ochronie przyrody dla instytucji i organizacji
—
[1] HELCOM 2018. HELCOM Thematic assessment of eutrophication 2011–2016. Baltic Sea Environment Proceedings
Fot. Fatima Hayatli