Rolnictwo, żywność i nasza dieta muszą się zmienić!

To co jemy ma bez wątpienia wpływ na naszą planetę. Współczesny sposób produkcji żywności zdominowany przez rolnictwo przemysłowe jest jedną z głównych przyczyn zamierania gatunków oraz zmian klimatu. Coraz większe areały przeznaczane są pod uprawy (w tym przede wszystkim uprawy pasz), na naszych oczach zanikają gatunki szczególnie wrażliwe na pestycydy, a emisje gazów cieplarnianych z rolnictwa osiągają bardzo wysokie pułapy. A przecież produkcja żywności ściśle uzależniona jest od zasobów środowiskowych i ich jakości. Dlatego dla zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego w długiej perspektywie potrzebujemy pilnych zmian systemowych.

Unijna wspólna polityka rolna

W Unii Europejskiej system produkcji żywności w dużej mierze reguluje wspólna polityka rolna (dalej WPR). Jest to ogół zasad, których głównych celem jest wsparcie działalności rolniczej, a także zrównoważonego gospodarowania zasobami przyrodniczymi czy przeciwdziałania zmianom klimatu. Obecnie realizowana jest WPR na lata 2023–2027. O naszym rozczarowaniu przyjętymi dla tego okresu rozwiązaniami pisaliśmy wielokrotnie (m.in. tutaj i tutaj).  Oprócz organizacji pozarządowych ostatnią reformą zawiodły się osoby reprezentujące świat nauki, które rozwiązania na lata 2023–2027 uznały za mało ambitne w zakresie wpływu na klimat i stan ekosystemów (Candel i in. 2021). Rozczarowani są nierzadko także sami rolnicy i rolniczki oczekujący skutecznych rozwiązań uodporniających ich działalność na eskalujące wciąż problemy powiązane ze zmianami klimatu czy geopolityką.

Obecnie  wracamy do punktu wyjścia – wkrótce rozpocznie się żmudny proces kolejnej reformy polityki rolnej,  która, co do zasady, powinna doprowadzić do wdrożenia rozwiązań odpowiadających na bieżące problemy. Największe ekologiczne organizacje pozarządowe, zrzeszające partnerów w wielu krajach Europy, nie pozostają i tym razem obojętne i proponują swoją wizję tego, jak powinien wyglądać sektor rolny Unii Europejskiej po 2027 roku.

Wizja rolnictwa, systemu żywnościowego i gospodarowani gruntami po 2027 roku

BirdLife, WWF oraz EEB opublikowały dziś swoje stanowisko, którego głównym założeniem jest sprawiedliwa transformacja systemów rolniczego i żywnościowego oraz gospodarowania gruntami w celu zapewnienia długoterminowej zdolności do produkcji żywności, zaradzenia wielu globalnym kryzysom środowiskowym i problemowi głodu, a także poprawy naszej diety. Dokument opublikowany został na stronie BirdLife w języku angielskim (patrz tutaj). Pięć podstawowych postulatów wizji zreformowanego rolnictwa i systemu żywnościowego zakłada, że:

1. Standardową praktyką rolniczą jest agroekologia;
2. Publiczne środki przeznaczane są na działania na rzecz zdrowszego społeczeństwa;
3. Sektor rolny jest zróżnicowany i bardziej odporny;
4. Gospodarka wiejska jest atrakcyjna dla nowych pokoleń, sprzyja włączeniu społecznemu i jest sprawiedliwa;
5. Rolnictwo UE jest podstawą diety, która jest zdrowa, oparta przede wszystkim na roślinnych, sezonowych i wytworzonych lokalnie produktach.

Ich urzeczywistnienie oznacza między innymi stopniowe odejście od mających negatywny wpływ na środowisko dopłat bezpośrednich, a w zamian za to adekwatne wynagradzanie rolników i rolniczek za dostarczane dobra publiczne, czyli za wdrażanie praktyk i ochronę ekosystemów, dzięki którym całe społeczeństwo czerpie korzyści. Takie podejście promujące agroekologię, w tym rolnictwo ekologiczne i rolnictwo przyjazne naturze bez wątpienia wpłynie na zwiększenie odporności agronomicznej, ale i ekonomicznej gospodarstw rolnych. Transformacja  rolnictwa musi być jednak sprawiedliwa i uwzględniać różnorodność gospodarstw rolnych w Unii Europejskiej i ich gotowość na zmianę. Co równie ważne jednocześnie potrzebne są zmiany strukturalne  niezbędne do zapewnienia rolnikom i rolniczkom utrzymania z własnej produkcji.

Zwierzęta, w imieniu których walczymy o skuteczną reformę polityki rolnej, to między innymi czajka, zając czy trzmiel. Grafika pochodzi z akcji „Bądź moim głosem”, którą OTOP wraz z innymi europejskimi partnerami BirdLife realizowało w 2020 roku w ramach kampanii „Przestrzeń dla przyrody”.

Proponowane obecnie rozwiązania są zgodne z tym, o co ekologiczne organizacje pozarządowe (w tym OTOP) zabiegały już podczas poprzedniej reformy (patrz np. założenia kampanii „Przestrzeń dla przyrody”, o których pisaliśmy m.in. na łamach portalu Nauka dla Przyrody). Rozszerzono jednak znacząco zakres polityki, podkreślając tym samym, że bez zmiany diety oraz odpowiedniego zarządzania gruntami nie jesteśmy w stanie osiągnąć celów środowiskowych założonych w europejskim zielonym ładzie.

Źródła:

Candel I in. 2021. Europe’s reformed agricultural policy disappoints. Nature 595: 650, DOI: 10.1038/d41586-021-02047-y

BLI, EEB, WWF 2023. A brighter future for EU food and farming BirdLife, the EEB, and WWF’s vision for the future of the EU’s farming policy. Dostęp on-line: [TUTAJ]

Tekst: Aleksandra Pępkowska-Król

Data publikacji: 28.09.2023