Pustułka – co zrobić, gdy znajdę młodego sokoła?

Wraz z coraz powszechniejszym gniazdowaniem pustułek w mieście, coraz częściej młode pustułki możemy spotkać na naszej drodze. Jak się wtedy zachować? Czy zawsze musimy im pomagać? Jak to zrobić, aby nie zaszkodzić? Na te pytania odpowiemy w poniższym wpisie.

O gatunku

Pustułka (Falco tinnunculus) jest najliczniejszym gatunkiem z rodziny sokołowatych gniazdującym w Polsce. Jest objęta ścisłą ochroną gatunkową i wymaga ochrony czynnej. Żywi się głównie gryzoniami, ale również małymi ptakami, płazami, gadami oraz bezkręgowcami. Związana jest z krajobrazem rolniczym oraz miastami. Z tymi ostatnimi – coraz częściej.

Krajową populację pustułki szacuje się na 4 400 – 5 400 par lęgowych. Dlatego niech Was nie zwiedzie słowo „najliczniejszy” – dla porównania, np. najliczniejsza sowa w naszym kraju – puszczyk, gniazduje w liczbie 65 000-75 000 par lęgowych. Pustułka w największej liczbie gniazduje w południowo-wschodniej Polsce oraz w dużych miastach. Unika dużych kompleksów leśnych, stąd jest gatunkiem bardzo nielicznym w rejonie pojezierzy o wysokiej lesistości, gdzie występuje wyspowo, na terenie większych miejscowości.

Sytuacja pustułki

W połowie ubiegłego wieku liczebność pustułki silnie spadła. Powodem tego spadku były polowania oraz chemizacja rolnictwa – m.in. stosowanie DDT. Pomimo lokalnych wzrostów liczebności po 1980 roku, sytuacja pustułki w krajobrazie rolniczym nadal była dramatyczna i nawet odnotowywany w tym czasie wzrost liczebności w miastach nie zrekompensował tych strat.

Na zmniejszenie liczebności gatunku miały wpływ zmiany w rolnictwie, które spowodowały zubożenie bazy pokarmowej pustułki, a także ograniczenie miejsc lęgowych, co ma związek ze spadkiem liczebności ptaków krukowatych, z których gniazd pustułki korzystały. Spadek liczebności wrony siwej w krajobrazie rolniczym (poza dolinami rzecznymi) czy spadek liczebności populacji gawrona o prawie 60% w ciągu ostatnich 20 lat mógł istotnie wpłynąć na liczebność pustułki.

Dobrą i skuteczną praktyką jest udostępnianie większej liczby miejsc gniazdowania poprzez wieszanie skrzynek lęgowych dla pustułki, zarówno w mieście jak i na terenach rolniczych, co pokazał projekt ochrony pustułki i działania m.in. Towarzystwa Przyrodniczego „Bocian”.

Pustułka, po spadku liczebności w latach 2010-2015, odbudowała swoją populację a trend jest określany jako stabilny.

Pomóż zbierać dane o gniazdach pustułki!

Nadal zbierane są dane o lęgach pustułek (pisaliśmy o tym TUTAJ). Jeśli znasz miejsce, w którym gniazdują, koniecznie przekaż informację zespołowi badającemu ten gatunek poprzez maila gniazda@pustulki.pl. W obserwacji pomoże Ci krótki list informacyjny od zespołu pustulki.pl. Przedsięwzięcie ma na celu rozpoznanie rozmieszczenia, liczebności oraz preferencji biotopowych pustułek. Takie rozeznanie pozwoli znacznie lepiej je chronić ten gatunek i jego miejsca lęgowe. Więcej informacji oraz mapę zgłoszonych gniazd znajdziesz na stronie pustulki.pl

Pustułka na ziemi – co dalej?

Jeśli znajdziemy pustułkę – młodą czy dorosłą na ziemi, musimy ocenić sytuację:

1.Czy ptak jest ranny?

a. Tak – idź do punktu 9.

b. Nie – idź do punktu 2.

 

2. Czy ptak jest osowiały?

a. Tak – idź do punktu 7.

b. Nie – idź do punktu 3.

 

3. Jakie jest stadium rozwoju ptaka?

a. Pisklę (ma puch) – idź do punktu 4.

b. Młody (widoczne tylko resztki puchu) – idź do punktu 6.

c. Dorosły – idź do punktu 7.

 

 

4. Czy widzisz gniazdo, z którego pisklę mogło wypaść? Może ono być we wnęce budynku, gnieździe wrony, budce lęgowej czy donicy na balkonie. Zazwyczaj te miejsca są wyraźnie obielone przez odchody.

a. Tak – idź do punktu 5.

b. Nie – idź do punktu 9.

 

5. Należy pisklę umieścić w tym gnieździe. Jeśli nie masz możliwości zrobić tego samodzielnie, bo miejsce jest niedostępne, należy poprosić, np. straż pożarną o pomoc. Nikt lepiej nie zaopiekuje się pisklęciem niż jego rodzice, dlatego trzeba zrobić wszystko, co się da, aby wróciło do gniazda. Jeśli to się uda – brawo! Pustułka uratowana!

 

6. Jest to młody osobnik uczący się latać, będący jeszcze pod opieką rodziców, którzy jeszcze go karmią. Jeśli znalazł się na ziemi, umieść go jak najwyżej się da – np. na parapecie. Nikt lepiej nie przygotuje go do dorosłości niż rodzice. Jeśli jest na parapecie – nie rób nic. Brawo, pustułka uratowana!

 

7. Czy pustułka mogła uderzyć w szybę lub inną transparentną powierzchnię?

a. Tak – idź do punktu 8.

b. Nie – idź do punktu 9.

 

8. Należy zapewnić warunki 3xC: ciemno, cicho i ciepło. Umieść ptaka w kartonie, w którym uprzednio trzeba zrobić dziurki umożliwiające przepływ powietrza. Karton zamknij i umieść w spokojnym miejscu – ważne jest ograniczenie bodźców. Nie dawaj jeść ani pić! Nie zaglądaj. Po 1-2h spróbuj wypuścić ptaka. Jeśli nie poleci, przejdź do punktu 9.

 

9. Potrzebna pomoc specjalisty. Jeśli jest to możliwe/konieczne, zabezpiecz rany (pierwsza pomoc). Pustułkę umieść w zamykanym kartonie, w którym uprzednio trzeba zrobić dziurki umożliwiające przepływ powietrza. Skontaktuj się z najbliższym ośrodkiem rehabilitacji ptaków (wykaz ośrodków) lub np. Strażą Miejską, wydziałem w gminie zajmującym się ochroną przyrody, ponieważ to w obowiązku każdej gminy jest pomoc rannym zwierzętom, w tym transport do najbliższego ośrodka rehabilitacji lub weterynarza, z którym gmina ma podpisaną umowę. Jeśli transport będzie tego samego dnia – ptaka niczym nie karm.

Infografika Pustułki [PDF], [PNG]

Źródła:

• Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L. 2019. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013-2018: stan, zmiany, zagrożenia. Biuletyn Monitoringu Przyrody 20 [PDF]
• Chylarecki P., Chodkiewicz T., Neubauer G., Sikora A., Meissner W., Woźniak B., Wylegała P., Ławicki Ł., Marchowski D., Betleja J., Bzoma S., Cenian Z., Górski A., Korniluk M., Moczarska J., Ochocińska D., Rubacha S., Wieloch M., Zielińska M., Zieliński P., Kuczyński L. 2018. Trendy liczebności ptaków w Polsce. GIOŚ, Warszawa [PDF]
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt [PDF]
• Wardecki Ł., Chodkiewicz T., Beuch S., Smyk B., Sikora A., Neubauer G., Meissner W., Marchowski D., Wylegała P., Chylarecki P. 2021. Monitoring Ptaków Polski w latach 2018-2021. Biuletyn Monitoringu Przyrody 22 [PDF]
• Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L. 2020. Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki [PDF]

Opracowanie:

Fatima Hayatli, OTOP

Mariusz Grzeniewski, Pruszkowska Grupa OTOP, zespół pustulki.pl

Katarzyna Łochowska, Ptasi Azyl przy Warszawskim Ogrodzie Zoologicznym