Wzmocnienie południowo-wschodniej metapopulacji wodniczki Acrocephalus paludicola w Polsce
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków realizuje w latach 2017–2022 projekt „Wzmocnienie południowo-wschodniej metapopulacji wodniczki Acrocephalus paludicola w Polsce”. Ogólnym celem projektu jest wzmocnienie południowo-wschodniej metapopulacji wodniczki poprzez odtworzenie odpowiednich dla ptaków warunków siedliskowych na historycznych lub potencjalnych obszarach występowania tego gatunku.
Planowane efekty projektu to: wzmocnienie korytarzy migracyjnych metapopulacji wodniczki w województwie lubelskim, stworzenie i utrzymanie systemu korytarzy ekologicznych – łańcuchów siedlisk pomostowych pomiędzy obszarami zajmowanymi przez wodniczkę, a poprzez to wzmocnienie głównych korytarzy ekologicznych: południowo-centralnego i wschodniego.
Całkowity koszt realizacji projektu: 2 751 650,02 zł.
Dofinansowanie projektu ze środków Funduszu Spójności w ramach działania 2.4 oś priorytetowa II Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014–2020 wyniosło 2 251 836,03 zł.
Efemeryczne stanowisko wodniczki w dolinie rzeki Tyśmienicy
fot. K. Stasiak
Siedliska wodniczki
W przypadku ptaków o specyficznych wymaganiach siedliskowych, częstym problemem jest niedostatek odpowiednich siedlisk. Dla wodniczki dostępność takiego wysoce specyficznego siedliska jest decydującym czynnikiem dla jej występowania na danym terenie. Umożliwienie młodym osobnikom przemieszczania się i zajmowania nowych, odpowiednich siedlisk w okresie dyspersji polęgowej przekłada się na zwiększenie zasięgu populacji. Tereny zajęte w okresie dyspersji polęgowej mogą być zajmowane w latach kolejnych, stając się siedliskami lęgowymi. Utrzymanie łączności pomiędzy stabilnymi populacjami, a nowymi, potencjalnymi siedliskami lęgowymi zapewnia możliwość ich wykorzystania w kolejnych sezonach lęgowych. W przypadku ptaków bardzo dobrze sprawdzają się korytarze ekologiczne w postaci łańcucha siedlisk pomostowych (ang. „stepping stones”). Umożliwiają młodym osobnikom przemieszczanie się nawet na duże odległości za pomocą wielu małych „skoków” – przelotów pomiędzy kolejnymi wyspami środowiskowymi o odpowiednich warunkach. W ten sposób zapobiega się też izolowaniu niewielkich, efemerycznych populacji (ujściowych), zapewniając im połączenie z populacjami dużymi (źródłowymi).
Dotychczas posiadane przez OTOP dane wskazują na istnienie niewielkich, mających efemeryczny charakter, izolowanych stanowisk wodniczki na terenie Lubelszczyzny. Ptaki były tam stwierdzane jedynie w przypadku występowania w okresie wiosennym odpowiednich warunków hydrologicznych (np. w roku 2016 nad Wieprzem w okolicy Składowa). Oznacza to, że zajęcie terytorium może zachodzić jedynie przy bardzo korzystnym układzie warunków środowiska. Ponadto, wieloletnie obserwacje prowadzone w ramach projektów i badań własnych OTOP (brak jest opracowań naukowych dotyczących dyspersji polęgowej wodniczki) wskazują, że w przypadku stosunkowo niewielkich odległości (do 20 km), możliwe jest zasilanie populacji efemerycznej przez osobniki z populacji stabilnej.
Przypadek taki obserwowano na torfowisku Ciesacin, które na skutek sukcesji utraciło warunki siedliskowo-hydrologiczne odpowiednie dla wodniczki. Populacja ptaków tam występujących niemal zanikła, natomiast po renaturyzacji siedliska, odbudowała się. Według oceny ekspertów, źródłem były osobniki z odległej o ok. 10 km populacji Bagna Bubnów (Krogulec J., inf. ustna). Badania wskazują, że wiele gatunków ptaków wróblowych, już na etapie dyspersji polęgowej lokalizuje potencjalne miejsca lęgowe. Są one chętnie zajmowane w kolejnym sezonie lęgowym.
Opisane powyżej obserwacje wskazują, że w przypadku mniej sprzyjających warunków, wodniczki nie zajmują potencjalnie dogodnych siedlisk, pomimo istnienia w bliskiej odległości populacji stabilnych. Wskazuje to na brak funkcjonalnego połączenia tych stanowisk z głównymi, stabilnymi populacjami wodniczki na Lubelszczyźnie (Bagno Bubnów i Chełmskie Torfowiska Węglanowe).
Realizacja projektu
Stworzenie połączeń poprzez rozwój zielonej infrastruktury – utrzymanie istniejących lub renaturyzację historycznych obszarów nadających się do wykorzystania przez ptaki jako miejsca przystankowe, pozwoli na zasilenie efemerycznych stanowisk wodniczki przez osobniki pochodzące ze źródłowych populacji. W efekcie zasięg metapopulacji zwiększy się, a także nastąpi poprawa jej spójności, co przekłada się na wzrost odporności metapopulacji na czynniki zewnętrzne, takie jak zmiany klimatu, antropopresja, patogeny i degradacja siedlisk w obrębie jej zasięgu. Działania projektowe będą miały równoczesny, pozytywny wpływ na występujące na tym obszarze populacje innych ptaków wróblowych – brzęczki, łozówki, trzciniaka, trzcinniczka, rokitniczki i potrzosa, zajmujących podobne co wodniczka siedliska.
W ramach projektu zaplanowane jest wykonanie szczegółowego opracowania dotyczącego wybranych efemerycznych stanowisk wodniczki lub obszarów potencjalnie nadających się do zasiedlenia przez ten gatunek. Na trzech wybranych stanowiskach przeprowadzone zostaną działania renaturyzacyjne związane z odtwarzaniem pierwotnego poziomu wody (obniżonego na ogół na skutek melioracji odwadniających) oraz odtwarzaniem struktury siedlisk odpowiedniej dla wodniczki.
Podmokłe łąki w dolinie rzeki Hanki
Fot. K. Stasiak
Cele projektu
- Wzmocnienie korytarzy migracyjnych metapopulacji wodniczki w województwie lubelskim poprzez połączenie stabilnych populacji źródłowych z efemerycznymi populacjami ujściowymi za pomocą regionalnych korytarzy ekologicznych. Przełoży się to na większą spójność lubelskiej metapopulacji wodniczki i zwiększy obszar możliwy do zajmowania przez ten gatunek, czym zwiększy jej odporność na niekorzystne warunki.
- Stworzenie i utrzymanie systemu korytarzy ekologicznych – łańcuchów siedlisk pomostowych pomiędzy obszarami zajmowanymi przez wodniczkę. Wodniczka jest ściśle zależna od działań ochronnych, system korytarzy ekologicznych pozwoli ptakom na rozprzestrzenianie się i umożliwi zajmowanie siedlisk wcześniej niedostępnych w czasie dyspersji polęgowej, co może przełożyć się na ich zajmowanie w okresie migracji wiosennej.
- Wzmocnienie głównych korytarzy ekologicznych: południowo-centralnego i wschodniego. Przełoży się ono na zwiększenie możliwości przemieszczania się ptaków i ułatwi migrację zarówno krótko-, jak i długodystansową.
Lokalizacja projektu
Województwo lubelskie
Powiaty: lubartowski, radzyński, parczewski, bialski, włodawski, chełmski, łęczyński
Finansowanie
Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.
Dofinansowanie
Wkład własny do projektu pokrywa w części Lubelski Węgiel „Bogdanka” S.A. w ramach Umowy o Współpracy z 2018 roku .
Komunikat
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków jako beneficjent Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko stosuje wysokie standardy uczciwości i etycznego postępowania we wszystkich procesach związanych z realizacją ww. projektu.
Jednocześnie informuje, iż podejrzenie wystąpienia nieprawidłowości lub nadużyć finansowych w projektach realizowanych w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko można zgłaszać poprzez adres email: naduzycia.POIS@miir.gov.pl lub formularz udostępniony przez Instytucję Zarządzającą (Ministerstwo Rozwoju).
Ochrona danych osobowych w projekcie: klauzula informacyjna