Działania prowadzone w ramach projektu można podzielić na dwie zasadnicze grupy. Do pierwszej można zaliczyć prace administracyjne, związane z przygotowaniem działań projektowych pod kątem dokumentacji. W ramach tych prac przygotowaliśmy listę niezbędnych pism i opracowań. Jako, że działania projektowe będą lokalizowane na gruntach prywatnych właścicieli, niezbędne jest uzyskanie ich zgód. W związku z tym, że część prac będzie prowadzona na obszarach objętych ochroną przyrody (np. obszary sieci Natura 2000), konieczna jest ocena ich wpływu na przedmioty ochrony. Dopiero po zgromadzeniu wszystkich niezbędnych zgód, opracowań i pozwoleń, a także po wykonaniu projektu dla każdej z budowli, możliwe będzie przystąpienie do działań polegających na stawianiu zastawek i piętrzeniu wód.
Równolegle, od początku projektu prowadzimy prace terenowe, które w pierwszej kolejności miały na celu wybór powierzchni najlepiej nadających się do realizacji działań projektowych, a następnie ich szczegółowego poznania i opisania. W toku prac wybraliśmy obszary najlepiej nadające się do realizacji projektu i na nich skupiono największą uwagę.
Przebieg selekcji
Na przestrzeni pierwszego i drugiego roku trwania projektu głównym celem prac terenowych był wybór powierzchni realizacji działań. W szczególności chodziło o obszary, w obrębie których istniejąca sieć melioracyjna, warunki siedliskowe i administracyjne (struktura własności) pozwalałyby na umiejscowienie budowli piętrzących i efektywne zarządzanie poziomem wody. Kolejnym zadaniem było wytypowanie 10 obszarów, których stan wskazuje na możliwość poprawy warunków poprzez właściwe nimi zarządzanie, jednak bez ingerencji budowlanej. Dla takich obszarów tworzymy pakiety rekomendacji działań ochronnych.
Wstępny wybór powierzchni przeprowadziliśmy w oparciu o dostępne materiały. Korzystaliśmy z map i warstw online, od sieci rzecznej i obszarów mokradłowych, poprzez mapy topograficzne i rozmieszczenie zabudowy, kończąc na ortofotomapie, na której widoczna była struktura roślinności.
Poszukiwaliśmy obszarów otwartych, obecnie lub pierwotnie dobrze uwodnionych, co widoczne było na podstawie sieci cieków i roślinności, oddalonych od zabudowań. Unikaliśmy miejsc otoczonych zwartym kompleksem leśnym. Jednocześnie prowadziliśmy konsultacje z instytucjami zajmującymi się ochroną przyrody, w szczególności Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Lublinie oraz braliśmy pod uwagę własną wiedzę terenową i dane pozyskane w toku innych projektów.
Efektem tych prac było wyznaczenie 23 powierzchni na Lubelszczyźnie, które uznaliśmy za warte skontrolowania w terenie. Równolegle analizowaliśmy strukturę własności, układ działek administracyjnych i inne aspekty, w szczególności dotyczące obszarów potencjalnie nadających się do działań renaturyzacyjnych – piętrzenia wody. Kolejne miesiące upłynęły na kontrolach terenowych wszystkich powierzchni, tak, aby ocenić ich stan, awifaunę, uwodnienie i siedliska, a także poznać w zarysie obecne użytkowanie. Po ponad 100 kontrolach spośród pierwotnej liczby wybraliśmy 10 obszarów, których specyfika pozwala na stworzenie rekomendacji ich użytkowania oraz 3 obszary, gdzie dobrym rozwiązaniem będzie piętrzenie wody. Pozostałe obszary, choć niejednokrotnie ciekawe przyrodniczo, nie spełniły tych wymogów, bądź to z uwagi na sposób użytkowania (łąki intensywne, będące źródłem paszy dla zwierząt), bądź ze względu na niski poziom wody, którego nie dałoby się zmienić stosując przewidziane w projekcie metody.
Dalsze prace
Po wyselekcjonowaniu powierzchni projektowych kontynuowaliśmy ich kontrole, aby jak najlepiej poznać ich potencjał, a w odniesieniu do powierzchni przeznaczonych do budowy zastawek, określić potencjalne miejsca ich posadowienia, specyfikę siedlisk przyrodniczych i warunków hydrologicznych. Przez cały czas skupialiśmy się też na ptakach, zarówno monitorując występowanie wodniczki w sezonie lęgowym, jak i sprawdzając, jakie gatunki ptaków można spotkać na powierzchniach w innych okresach. Dużą uwagę przywiązaliśmy do sezonu migracji wiosennej i jesiennej. Tereny podmokłe mogą bowiem stanowić ważne przystanki migracyjne dla ptaków przelotnych, zapewniając im żerowiska i miejsca odpoczynku. Gdyby tak było, należałoby to uwzględnić choćby planując terminy prowadzenia prac budowlanych, aby nie pozbawić ptaków miejsca, w którym mogą odpocząć w okresie, kiedy jest ono potrzebne.
Krowie Bagno, fot. Jarosław Krogulec
Cykl intensywnych kontroli trwał rok, przynosząc ogromne ilości danych o powierzchniach projektowych. Staraliśmy się, by każda z powierzchni była odwiedzana co najmniej raz w miesiącu. Dzięki temu poznaliśmy ich specyfikę w każdych warunkach. Dodatkowe kontrole na wybranych powierzchniach (w tym przede wszystkim na powierzchniach przeznaczonych do przeprowadzenia piętrzeń) wykonaliśmy dla określenia wpływu opadów śniegu na ich uwodnienie. Były to podwójne kontrole skupione przede wszystkim na tym aspekcie, pierwsza po silnych opadach śniegu, mierzyliśmy grubość jego pokrywy. Druga kontrola była wyznaczana tuż po odwilży, aby ocenić poziom wody gdy tylko zniknęła pokrywa śnieżna.