Antropopresja –całokształt oddziaływania człowieka na środowisko na przestrzeni tysiącleci; jej skutkiem są zmiany jakościowe i ilościowe (głównie zubożenie) flory i fauny na terenach opanowywanych przez człowieka, np. przez zbieractwo, wyręby, wypas i łowiectwo, a także pochodne zmiany mikroklimatu, zanieczyszczenia wód i powietrza.
Awifauna, ornitofauna – ogół gatunków ptaków określonego obszaru lub środowiska.
Biomasa – łączna masa wszystkich organizmów w danym siedlisku.
Bór mieszany – typ lasu o drzewostanie, w którym dominują dąb szypułkowy i dąb bezszypułkowy oraz sosna zwyczajna, a w północno-wschodniej Polsce także świerk pospolity. Domieszkę mogą stanowić brzoza brodawkowata, topola osika i lipa drobnolistna. W podszycie m.in. leszczyna pospolita, jarzębina, kalina koralowa i głogi. W runie gęste łany tworzy paproć orlica pospolita, śmiałek pogięty, występują borówka czernica, konwalia majowa i in., na północnym zachodzie rozwinięta warstwa mszysta. Występują na niżu na glebach bielicowych, w górach sięgają do piętra pogórza.
Brykieciarnia – zakład produkcyjny przerabiający suchą biomasę na twarde paliwo w postaci brykietów.
Degradacja siedlisk – utrata przez siedlisko typowych dla niego cech naturalnych oraz gatunków roślin i zwierząt wskutek gospodarczej lub innej działalności człowieka.
Dyspersja polęgowa – zjawisko bezkierunkowego przemieszczania się młodych ptaków po uzyskaniu samodzielności poza miejsce rozrodu.
Efemeryczna populacja – populacja, której typ dynamiki wyróżnia się niestabilną liczebnością, kiedy głębokie jej spadki występują naprzemiennie ze wzrostem i na odwrót. Przejścia z minimum do maksimum liczebności efemerycznej populacji odbywają się gwałtownie, czasem w ciągu jednego sezonu. W dłuższej perspektywie dynamika efemerycznej populacji ma zazwyczaj charakter cykliczny.
Efemeryczne stanowiska – stanowiska, dla których przewidywalnie krótki okres sprzyjający występowaniu danego gatunku przeplata się z długim okresem niesprzyjającym.
Eutroficzne zalewowe torfowisko – torfowisko zasilane zarówno wodami powierzchniowymi, jak i wodami podziemnymi; są nazywane szuwarowymi, jako że rosną tu: trzcina pospolita, sitowie, pałka szerokolistna, skrzyp bagienny, manna mielec, szczaw lancetowaty, marek szerokolistny, jeżogłówka rozgałęziona. W późniejszym stadium zarastania zaczynają dominować turzyce (zaostrzona, błotna, ciborowata), a wśród nich rosną: przytulia błotna, szalej jadowity, wiechlina błotna, tojeść bukietowa, gorysz błotny.
Bajkiewicz-Grabowska E., 1996 – Hydrologia ogólna. PWN, Warszawa
Gatunek parasolowy – gatunek potrzebujący specyficznych obszarów siedliskowych, którego ochrona sprawia, że wiele innych gatunków jest chronionych na poziomie ekosystemowym lub krajobrazowym.
Gatunek stenotypowy – gatunek, który przystosował się do funkcjonowania w wąskim przedziale warunków środowiska i występuje w nielicznych i bardzo do siebie podobnych siedliskach. Gatunki stenotypowe są w stanie znosić bardzo ograniczone wahania się czynników ekologicznych.
Gniazdowniki – grupa ptaków, których pisklęta wykluwają się niezdolne do samodzielnej egzystencji i muszą przez dłuższy czas pozostawać w gnieździe pod opieką rodziców.
Gospodarka ekstensywna – typ gospodarowania, który opiera się głównie na naturalnej żyzności gleb i charakteryzuje się niskimi — przy danym poziomie rozwoju techniki — nakładami pracy i środków kapitałowych na jednostkę powierzchni gruntu lub na jednostkę inwentarza żywego.
Gospodarka intensywna – sposób gospodarowania charakteryzujący się wysokim poziomem zaangażowania pracy i materialnych środków produkcji na jednostkę powierzchni gruntu.
Inwentaryzacja ornitologiczna – badanie terenowe, polegające na stwierdzeniu gatunków ptaków występujących na danym obszarze oraz określeniu ich statusu i oszacowaniu liczebności.
Korytarz ekologiczny – pasmo przyrodnicze, wiążące ze sobą izolowane przestrzennie elementy zróżnicowanego pod względem ekologicznym krajobrazu, np. rzeka wraz z doliną, wąwóz, szeregowe lub pasmowe zadrzewienie śródpolne, żywopłot, nasyp kolejowy, pobocze drogi.
Mechowiska – typ roślinności torfowiskowej, którego fizjonomię określa darń mchów brunatnych, niekiedy przerośnięta niskimi turzycami.
Melioracja odwadniająca – odwadnianie, zespół zabiegów z zakresu melioracji, polegających na ograniczeniu lub likwidacji trwałego bądź okresowego nadmiaru wody w glebie.
Metapopulacja – grupa populacji lokalnych częściowo od siebie izolowanych, która dzięki migracjom osobników między poszczególnymi populacjami utrzymuje swoją odrębność (cechy wspólne dla danych lokalnych populacji), mimo zanikania niektórych populacji.
Mezotroficzne torfowisko – występuje z reguły w strefach działów wodnych w obwodzie torfowisk wysokich i w dolinach rzecznych, tam gdzie przepływ wód jest słaby i okresowo woda występuje na powierzchni. Zasilane są głównie opadem atmosferycznym, przy słabym udziale przepływu wody. Na torfowiskach tych rosną zbiorowiska mszaro-turzycowe. W skład tych siedlisk wchodzą turzyca nitkowata, turzyca bagienna, bagnica torfowa, bobrek trójlistkowy, przygiełka biała, wełnianka wąskolistna; występują mchy torfowce i brunatne. W późniejszym stanie rozwoju na torfowisko przejściowe wkraczają zarośla wierzbowe z brzozą, które przekształcają się w las brzozowo-sosnowy.
Bajkiewicz-Grabowska E., 1996 – Hydrologia ogólna. PWN, Warszawa
Migracja długodystansowa – ze względu na długość odbywanych wędrówek ptaki dzielą się na migranty krótko- i długodystansowych. Te pierwsze zimują już z zachodniej Europie i basenie Morza Śródziemnego, te ostatnie – w Afryce lub nawet Indiach.
Busse P. (red.) 1990. Mały słownik zoologiczny. Ptaki. Wiedza Powszechna, Warszawa
Migracja krótkodystansowa, migracja krótkodystansowa – ze względu na długość odbywanych wędrówek ptaki dzielą się na migranty krótko- i długodystansowych. Te pierwsze zimują już w zachodniej Europie i basenie Morza Śródziemnego, te ostatnie – w Afryce lub nawet Indiach.
Busse P. (red.) 1990. Mały słownik zoologiczny. Ptaki. Wiedza Powszechna, Warszawa
Nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak – te unikatowe w skali kraju formacje roślinne wykształcają się przeważnie na obszarach o urozmaiconej rzeźbie terenu. Zasilają je stale ruchliwe wody podziemne o odczynie zasadowym (zawierające szczególnie węglan wapnia, jak również żelaza i magnezu), a ich cechą charakterystyczną jest niski poziom azotu i fosforu, przez co porasta je specyficzna roślinność oligo- i mezotroficzna w postaci młak, turzycowisk lub mechowisk.
Młaka – powierzchniowy, rozlewny wypływ wody podziemnej, zatorfiony lub zabagniony, mający na ogół odpływ.
Obszary pomostowe – patrz Siedliska pomostowe
Oligotroficzne torfowisko – torfowisko wysokie, zasilane przeważnie opadami atmosferycznymi w efekcie ubogie w substancje troficzne.
Plama lęgowa – przestrzeń na piersi i brzuchu ptaka pozbawiona piór, z obrzękłą i przekrwioną skórą, która w czasie wysiadywania przylega ściśle do jaj, ułatwiając ich ogrzewanie. Najczęściej plama lęgowa występuje tylko u samicy, ale u niektórych gatunków u obu płci (jeśli wysiadują oboje rodzice).
Busse P. (red.) 1990. Mały słownik zoologiczny. Ptaki. Wiedza Powszechna, Warszawa
Mackenzie A., Ball A.S., Virdee S.R. (2005): Ekologia. Krótkie wykłady. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Populacja izolowana – grupa osobników jednego gatunku na określonym terenie, krzyżujących się między sobą (a zatem mających wspólną pulę genową), lecz z reguły izolowanych od innych populacji tego samego gatunku
Preselekcja – wstępny wybór
Programy rolnośrodowiskowe – instrument finansowy Unii Europejskiej, służący zachęcaniu rolników do stosowania praktyk rolniczych, prowadzących do ekologizacji produkcji rolniczej, która powinna być czymś więcej niż dobra praktyka rolnicza.
Refugia – tereny ograniczone, na których gatunek przetrwał okres nie sprzyjający, mimo że na pozostałym obszarze wymarł.
Regeneracja siedlisk – kompleksowy zespól procedur, działań, przekształceń, zabiegów wykonawczych i pielęgnacyjnych oraz samoczynnych procesów przyrodniczych mających na celu przynajmniej częściowe prywrócenie stanu naturalnego siedliska, lub gdy jest to nieosiągalne –stworzenie (w ramach istniejących ograniczeń) korzystnych dla fauny i flory warunków życia.
Na podstawie Renaturyzacja rzek – Oświęcim 2004
Rekolonizacja – samodzielne rozprzestrzenianie się reintrodukowanego wcześniej gatunku. Jest to możliwe tylko w przypadku gdy osobniki należące do danego gatunku mogą przemieszczać się pomiędzy siedliskami, do których są odpowiednio przystosowane. Jeśli odpowiadające danemu gatunkowi rośliny lub zwierzęcia siedliska będą rozdzielone zbyt rozległymi obszarami innych siedlisk np. pól, osuszonych łąk lub terenami zabudowanymi, to dana roślina lub zwierzę nie będą w stanie przemieszczać się pomiędzy nimi i wtedy rozpoczyna się ich powolne wymieranie. Proces powstawania takich izolowanych fragmentów naturalnych ekosystemów nazywamy fragmentacją, zaś rozdzielone wskutek gospodarki człowieka siedliska – ekosystemami izolowanymi lub wyspowymi.
ekologia.pl
Renaturalizacja – patrz regeneracja siedlisk
Renaturyzacja siedlisk – patrz regeneracja siedlisk
Retencjonowanie wody – czasowe zatrzymanie wody opadowej na obszarze zlewni: w zbiornikach wodnych, ciekach, lodowcach, śniegu i bagnach (r. powierzchniowa) oraz w gruncie.
Reżim wodny – systematyczne zmiany stanu obiektu wodnego w czasie, w tym poziomu wód, temperatury, ilości i składu osad, zmiany koryta rzeki, składu i koncentracji substancji rozpuszczonych i in.
Różnorodność biologiczna – wszelkiego rodzaju zmienność pomiędzy żywymi organizmami, w tym m.in. spowodowana przez lądowe, morskie i inne wodne ekosystemy których częścią owe organizmy są. Różnorodność biologiczna zawiera w sobie różnorodność wewnątrzgatunkową, między gatunkami i ekosystemami.
Sezon wegetacyjny – okres wzrostu i rozwoju roślin, obejmujący intensywne procesy życiowe.
Sieć melioracyjna – zespół powiązanych ze sobą budowli hydrotechnicznych (kanały, zbiorniki, zastawki, stacje pompujące i in.) tworzący docelowe warunki hydrologiczne, termiczne, atmosferyczne oraz agrotechniczne na terenach zmeliorowanych.
Siedliska pomostowe – ciąg niedużych, niepołączonych fizycznie ze sobą siedlisk łączących główne obszary występowania populacji z jej terenami peryferyjnymi.
Siedliska potencjalne – teoretyczna konstrukcja opisująca siedlisko przez opisanie roślinności, jaka występowałaby na nim w pewnych, idealnych warunkach. Potencjalna roślinność naturalna jest abstrakcją przedstawiającą potencjał biotyczny siedliska Matuszkiewicz J.M., Kozłowska A.B. Założenia teoretyczne, metody i technika wykonywania mapy potencjalnej roślinności naturalnej (na przykładzie badań fitosocjologiczno-kartograficznych na Wysoczyźnie Siedleckiej). Fragm. Flor. Geobot. 1981 R. 27 nr ½.
Subpopulacja – wyszczególniona lub wyodrębniona część populacji.
Sukcesja ekologiczna – proces kolejnych zmian, jakim podlega biocenoza.
Szuwar kłociowy – zespół roślinności szuwarowej, budowany głównie przez kłoć wiechowatą Cladium mariscus.
Torfowiska niskie – torfowiska niskie są zasilane głównie wodami podziemnymi i wodami rzecznymi. Ruchliwość tych wód jest znaczna, tak więc torfowiska te są zasobne w substancje odżywcze, zarówno mineralne, jak i organiczne. Powstają na ogół w rozległych dolinach nizinnych. Dzieli się je na:
– torfowiska mechowiskowe (darniowe),
– torfowiska zalewane (szuwarowe),
– torfowiska olsowe (leśne),
– torfowiska żródliskowe.
Bajkiewicz-Grabowska E., 1996 – Hydrologia ogólna. PWN, Warszawa
Torfowisko turzycowe – torfowiska niskie, w których roślinności przeważają zbiorowiska turzycowe.
Torfowisko węglanowe – torfowisko na podłożu węglanowym, niekiedy tworzącym mineralne wyspy. Typowymi elementami krajobrazu na tym obszarze są niewielkie suche pagórki z dąbrowami oraz kserotermicznymi murawami, które powstały w wyniku pozyskiwania siana lub spasania. Na torfowiskach występuje wiele rzadkich gatunków roślin, które występują na różnych siedliskach, ale są typowe dla torfowisk. W Polsce typowym przykładem TW są trzy torfowiska położne na północny wschód i wschód od Chełma.
Trzęsawiska – zarośnięty mchem, turzycami i niektórymi bylinami zbiornik wodny, gdzie pod warstwą kożucha roślinnego podłożonego tworzącym się torfem znajduje się jeszcze woda lub półpłynny osad denny, tzw. sapropel.
Urządzenia piętrzące – rodzaj budowli hydrotechnicznej umożliwiający stałe lub okresowe piętrzenie wody ponad przyległy teren albo akwen.
Wymagania siedliskowe – specyficzne warunki środowiskowe, spełnienie których jest konieczne dla trwałego występowania gatunku na danym obszarze.
Zabiegi czynnej ochrony – zabiegi ochronne w celu przywrócenia naturalnego stanu ekosystemów i składników przyrody lub zachowania siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów. W Ustaie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, art.5 orazw rozporządzeniach w sprawie ochrony gatunkowej roślin i zwierząt znajdują się wskazane gatunki wymagające ochrony czynnej, rozporządzenie w sprawie ochrony gatunkowej grzybów nie przewiduje ochrony czynnej. Czynna ochrona realizowana jest często poprzez dedykowane programy ochrony siedlisk i gatunków z wykorzystaniem funduszy zewnętrznych.
https://www.encyklopedialesna.pl
Zagniazdowniki – ptaki, których pisklęta (okryte puchem) wkrótce po wykluciu opuszczają gniazdo i samodzielnie wyszukują oraz pobierają pokarm, np. kaczki, kuraki.
Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe – typ zmiennowilgotnej łąki w znacznej mierze budowanej przez trawę trzęślicę modrą Molinia caerulea. W syntaksonomii odpowiada zbiorowisku roślinnemu w randze związku – Molinion caeruleae, a w typologii systemu Natura 2000 siedlisku przyrodniczemu 6410 – zmiennowilgotne łąki trzęślicowe.
Bogate w gatunki, wilgotne lub okresowo suche łąki z udziałem trzęślicy modrej, rozwijające się na glebach organogenicznych i mineralnych, od silnie zakwaszonych do zasadowych i o zmiennym poziomie wody gruntowej. Łąki te są zróżnicowane florystyczne i należą do najcenniejszych półnaturalnych zbiorowisk Polski i Europy Środkowej, mających ważne znaczenie w zachowaniu bioróżnorodności. Szczególnie cenne są zbiorowiska rozwijające się na siedliskach węglanowych o odczynie obojętnym do zasadowego.