Uprawnienia strony postępowania administracyjnego
Zaproszenie na konferencję prasową
29 lipca 2010
Udział społeczeństwa w ochronie środowiska
30 lipca 2010
Osoby fizyczne mogą brać udział w postępowaniu administracyjnym, jeżeli są stronami tego postępowania.
OSOBA FIZYCZNA, OSOBA PRAWNA ⇒ INTERES PRAWNY lub OBOWIĄZEK ⇒ STRONA W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM
Artykuł 28 KPA: STRONA – “każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie administracyjne albo kto żąda czynności organu ze względu na swój INTERES PRZWNY lub OBOWIĄZEK.”
OBOWIĄZEK – istnieje wtedy, kiedy konkretny przepis nakazuje nam jakieś zachowanie (działanie lub zaniechanie).
KPA nie definiuje natomiast interesu prawnego, co może nam utrudniać stwierdzenie, czy w danej sprawie mamy interes prawny i czy możemy braćudział w postępowaniu, czy nie.
Z dużym uproszczeniem można przyjąć, iż INTERES PRAWNY dany podmiot posiada wtedy, kiedy można wskazać konkretny przepis, z którego wynika, że podjęte rozstrzygnięcie w tej właśnie sprawie dotyczy albo praw, albo obowiązków tego podmiotu.
Innymi słowy – mamy interes prawny, jeżeli w wyniku danej sprawy “coś” tracimy lub “coś” zyskujemy, a to “coś” jest określone w konkretnym przepisie.
Uwaga! Jeżeli nie potrafimy wskazać przepisu, z którego to “coś” wynika, oznacza to, że mamy tylko interes faktyczny, który nie daje statusu strony w postępowaniu administracyjnym.
| wyrok WSA w Krakowie z 31.10.2008 r. II SA/Kr 410/08 LEX nr 499836 |
Do podstawowych cech interesu nazywanego interesem prawnym, odróżnianego od interesu faktycznego należy to, że interes ten musi być oparty o obowiązującą normę porządku prawnego. Może być to norma należąca do jakiejkolwiek gałęzi prawa. |
| wyrok NSA z 29.05.2008 r. I OSK 826/07 LEX nr 424659 |
Artykuł 28 KPA nie stanowi samoistnej normy prawnej, a to z tego względu, że ustalenie interesu prawnego lub obowiązku prawnego może nastąpić tylko w związku z normą prawa materialnego. |
| wyrok NSA 9.12.2005 r. II OSK 310/05 LEX nr 190891 |
Cechami interesu prawnego jest to, że jest on indywidualny, konkretny, aktualny, sprawdzalny obiektywnie, a jego istnienie znajduje potwierdzenie w okolicznościach faktycznych, będących przesłankami zastosowania przepisu prawa materialnego. Postępowanie administracyjne dotyczy interesu prawnego konkretnej osoby wówczas, gdy w tym postępowaniu wydaje się decyzję, która rozstrzyga o prawach i obowiązkach tej osoby, lub rozstrzygnięcie o prawach i obowiązkach innego podmiotu wpływa na prawa i obowiązki tej osoby. Inaczej mówiąc – przymiot strony w postępowaniu administracyjnym ma osoba, której dotyczy bezpośrednio to postępowanie lub w którym może być wydane orzeczenie godzące w jej prawem chronione interesy poprzez ograniczenie lub uniemożliwienie korzystania z przysługujących jej praw. |
| wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 27.05.2008 r. I SA/Go 1156/07 LEX nr 469670 |
Cechą interesu prawnego jest także jego realność. Nie może to być interes prawny tylko przewidywalny w przyszłości, hipotetyczny, ale rzeczywiście istniejący. |
| wyrok WSA w Warszawie z 3.07.2008 r. VII SA/Wa 673/08 LEX nr 491309 |
Jednoznaczne brzmienie art. 28 KPA (…) nie pozwala na jego dowolną interpretację. Posiadanie przez dany podmiot statusu strony nie zależy więc od subiektywnej oceny tego podmiotu w tym zakresie, zaś okoliczności występujące w danej sprawie muszą w sposób niebudzący wątpliwości wskazywać na przesłanki określone w art. 28 KPA. |
| wyrok WSA w Lublinie z 18.10.2007 r. II SA/Lu 542/07 LEX nr 413527 |
Przymiot strony w sprawach wydania decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych będą posiadać podmioty mające tytuł prawny do nieruchomości położonych w bezpośrednim sąsiedztwie zamierzonego przedsięwzięcia, ponieważ zostaną narażone na jego oddziaływanie. |
| wyrok WSA w Warszawie z 2.06.2005 r. IV SA 2586/03 LEX nr 179130 |
Krąg podmiotów posiadających interes prawny w przypadku inwestycji mającej istotny wpływ na środowisko jest szerszy niż w przypadku innych inwestycji. Decyduje o tym zasięg oddziaływania takiej inwestycji na środowisko. Obowiązkiem organu jest więc ustalenie na podstawie raportu oddziaływania przedmiotowej inwestycji na środowisko, kto jest stroną tego postępowania oraz kto nie ma tego przymiotu i dlaczego. |
Stronami mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, a gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne – również jednostki nieposiadające osobowości prawnej.
Stroną postępowania może być organizacja społeczna, jeśli sprawa dotyczy jej własnego indywidualnego interesu prawnego lub obowiązku. Jeżeli organizacja społeczna działa w interesie publicznym – występuje w postępowaniu nie jako jego strona, ale jako uczestnik postępowania na prawach strony.
Status strony nie wymaga potwierdzenia w żadnym rozstrzygnięciu organu prowadzącego postępowanie! Nie wydaje się ani postanowienia, ani decyzji o dopuszczeniu strony do udziału w postępowaniu.
W postępowaniu administracyjnym rozstrzyga się o indywidualnych, materialnych prawach i (lub) obowiązkach konkretnych podmiotów (stron postępowania).
KPA wyposaża strony postępowania również w uprawnienia procesowe, umożliwiające wpływanie na korzystną dla nich treść decyzji administracyjnej, a także, w celu zapewnienia organowi możliwości efektywnego prowadzenia postępowania – nakłada obowiązki procesowe.
| materialne | formalne (procesowe) |
|---|---|
| przyzwolenie na określone zachowanie się lub nakaz danego zachowania się (działania lub zaniechania), o których orzeka się w decyzji administracyjnej |
prawo podjęcia określonych czynności wywołujących skutki w postępowaniu administracyjnym lub nakaz danego zachowania się (działania lub zaniechania) w postępowaniu administracyjnym, o których orzeka się w postanowieniach lub w innej formie procesowej (uprawnienia procesowe wynikają również z decyzji administracyjnych) |
| przykłady | przykłady |
|
|
Zgodnie z art. 10 par. 1 KPA strona postępowania ma prawo brać czynny udział w każdym stadium postępowania. Na prawo to składają się liczne uprawnienia do podejmowania konkretnych działań w postępowaniu administracyjnym.
UPRAWNIENIA PROCESOWE STRON POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO:
- prawo do żądania wszczęcia postępowania oraz do bycia poinformowanym o wszczęciu postępowania na wniosek innej strony lub z urzędu;
- prawo do wycofania wniosku o wszczęcie postępowania (prawo żądania umorzenia postępowania);
- prawo do bycia informowanym o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego;
- prawo do działania przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania;
- prawo do złożenia zażalenia na niezałatwienie sprawy w ustawowym terminie;
- prawo do przeglądania akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek i odpisów (kserokopii, zdjęć cyfrowych) w każdym stadium postępowania;
- prawo żądania uwierzytelnienia sporządzonych przez siebie odpisów z akt sprawy oraz prawo do żądania wydania uwierzytelnionych odpisów, o ile jest to uzasadnione ważnym interesem strony;
- prawo składania wniosków dowodowych (o przeprowadzenie danego dowodu, np. z dokumentu, z oględzin, z opinii biegłego) oraz prawo składania dowodów (dokumentów, opinii ekspertów);
- prawo do bycia zawiadomionym o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem;
- prawo brania udziału w przeprowadzeniu dowodu, w tym prawo zadawania pytań świadkom, biegłym i stronom oraz prawo składania wyjaśnień;
- prawo do czynnego udziału w rozprawie: składania wyjaśnień, zgłaszania żądań, propozycji i zarzutów oraz przedstawiania dowodów na ich poparcie, a także wypowiadania się co do wyników postępowania dowodowego;
- prawo do zawarcia ugody administracyjnej;
- prawo żądania zawieszenia postępowania oraz podjęcia zawieszonego postępowania;
- prawo wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań przed wydaniem decyzji;
- prawo do brania czynnego udziału w postępowaniach ăwpadkowych”, dotyczących uzgodnienia lub zaopiniowania decyzji, która ma być wydana w postępowaniu głównym;
- prawo do otrzymania postanowień i decyzji na piśmie;
- prawo do składania zażaleń na postanowienia, co do których KPA przewiduje taką możliwość;
- prawo do żądania wstrzymania natychmiastowego wykonania decyzji;
- prawo do wniesienia odwołania od decyzji i brania czynnego udziału także w tym stadium postępowania (w postępowaniu przed organem II instancji);
- prawo zaskarżenia decyzji ostatecznej w jednym z nadzwyczajnych trybów postępowania (w sprawie zmiany, uchylenia lub stwierdzenia wygaśnięcia ostatecznej decyzji, w sprawie wznowienia postępowania, w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji) oraz prawo brania czynnego udziału w tych postępowaniach.
Pominięcie strony w postępowaniu stanowi bezwzględną przesłankę odwoławczą (wykazanie tego faktu w odwołaniu od decyzji stanowi przesłankę uzasadniającą uchylenie decyzji).
W przypadku kiedy upłynął termin do złożenia odwołania, strona, która nie brała udziału w postępowaniu bez własnej winy, może złożyć wniosek o wznowienie postępowania i uchylenie decyzji (art. 145 par. 1 pkt 4 KPA).
Strona postępowania jest uprawniona do złożenia zaskarżenia na rozstrzygnięcia ostateczne w toku instancji organu II stopnia do wojewódzkiego sądu administracyjnego, ma również prawo udziału w postępowaniu sądowoadministracyjnym na zasadach określonych w Ustawie z dnia 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2002 r., Nr 153, poz. 1270, z późn. zm.).