Epidemia ptasiej grypy w 2024 roku – zalecenia dla obserwatorów

W 2023 roku, wskutek epidemii wysoce zjadliwego wirusa grypy ptasiej (HPAIV) podtypu H5N1, w trakcie sezonu lęgowego stwierdzono wysoką śmiertelność wielu gatunków dzikich ptaków. Ze względu na liczebność i charakter gniazdowania, najdotkliwsze straty poniosła populacja śmieszki Chroicocephalus ridibundus. Wysoką śmiertelność zaobserwowano także wśród rybitw rzecznych Sterna hirundo. Ponadto, w trakcie kontroli Monitoringu Ptaków Polski odnaleziono martwe osobniki mew czarnogłowych Ichthyaetus melanocephalus, mew siwych Larus canus, rybitw czubatych Thalasseus sandvicensis oraz rybitw białoczelnych Sternula albifrons.

Na podstawie dostępnych danych i pozostając w kontakcie z ornitologami z krajów zachodniej Europy, z wysokim prawdopodobieństwem przewidujemy, że ptasia grypa spowoduje znaczną śmiertelność u ptaków kolonijnych także w nadchodzącym sezonie lęgowym. Spodziewamy się, że ponownie zaatakuje mewowate Laridae, ale niewykluczone, że ogniska wirusa HPAIV będą występować u innych gatunków. Sytuacja jest dynamiczna, a wirus ewoluuje w bardzo szybkim tempie.

Choć ptasia grypa dotyka przede wszystkim ptaki, zakażenia u ssaków stają się coraz bardziej powszechne. Większość z nich stanowią mięsożerne drapieżniki, które zakaziły się wirusem HPAIV od padłych ptaków będących jego nosicielami. Trzeba pamiętać, że ludzie także mogą zakazić się wirusem poprzez bliski kontakt z zakażonymi osobnikami, ich odchodami lub z zanieczyszczoną wodą w sąsiedztwie kolonii.

Co równie istotne, już sama obecność człowieka w kolonii sprzyja dalszemu rozprzestrzenianiu się wirusa (przenoszenie patogenów na butach, odzieży). Musimy mieć świadomość, że potencjalne przeniesienie choroby zagrażać będzie nie tylko innym dzikim ptakom, ale również tym hodowlanym (m.in. drób, gołębie, ptactwo ozdobne) i towarzyszącym (kanarki, papugi), jak i ssakom towarzyszącym (psy i koty).

W związku z powyższym oraz bogaci o doświadczenia z ubiegłego roku, nadal podtrzymujemy swoje stanowisko i poważnie zalecamy wszystkim osobom biorącym udział w programach monitoringu ptaków, które uwzględniają bezpośrednią obecność w koloniach lęgowych ptaków wodnych, stosowanie się do zaleceń przygotowanych przez Zespół Koordynatorski Monitoringu Ptaków Polski, we współpracy z GIOŚ i Głównym Lekarzem Weterynarii (dostępny tutaj). Mimo, iż skierowane zostały do wąskiej grupy obserwatorów, powinny być one respektowane przez wszystkich ornitologów, którzy wykonują podobne czynności w ramach swojej pracy czy pasji.

Podczas obrączkowania należy bezwzględnie zachowywać wszystkie zasady bioasekuracji opisane w powyższym zestawieniu, a jeżeli nie ma takiej możliwości, zalecamy odstąpienie od obrączkowania do czasu zapewnienia bezpieczeństwa sobie i ptakom. Podstawową bioasekurację rekomendujemy również osobom prowadzącym obserwacje amatorsko. Jest to szczególnie ważne w przypadku tych ornitologów, którzy mają do czynienia z chowem i hodowlą drobiu. Należy bowiem pamiętać, że stwierdzenie HPAI w stadzie jest równoznaczne z jego likwidacją.

Jeśli obszar, na którym planujemy obserwacje jest objęty zakazem wstępu, należy ich bezwzględnie zaniechać, pozostawiając liczenie ptaków w takich miejscach obserwatorom MPP posiadającym stosowne zezwolenia.

Gdy mamy jakiekolwiek podejrzenie, że wśród obserwowanych ptaków znajdują się osobniki chore lub widzimy dużą liczbę martwych ptaków – nie należy zbliżać się do nich. Ewentualną dokumentację zjawiska można wykonać z większej odległości. Fakt ten należy niezwłocznie zgłosić do właściwego Powiatowego Lekarza Weterynarii. Nie należy zgłaszać pojedynczych martwych ptaków, kiedy nie ma pewności, jaka była przyczyna ich śmieci.

Dodatkowo, zespół ornitho.pl stworzył projekt, który ma na celu zbieranie danych o liczbie martwych ptaków (które nie są zbierane przez Powiatowe Inspekcje Weterynaryjne). Zachęcamy do liczenia martwych ptaków w koloniach i wprowadzania wyników bezpośrednio do portalu, a także przez aplikację NaturaList.

Pamiętajmy, że wszystkie powyższe zalecenia wprowadzane na czas epidemii wirusa grypy ptasiej mają na celu wyłącznie ograniczenie jego transmisji. W obecnej sytuacji najważniejsze jest bezpieczeństwo gniazdujących dzikich ptaków, stad hodowlanych, ludzi i zwierząt. Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków zwraca się z prośbą o szczególną rozwagę, rozsądek i ostrożność.

Data publikacji: 10 kwietnia 2024