Czym są ostoje ptaków IBA?
Ostoje ptaków IBA (Important Bird Areas) to miejsca wyróżniające się z otoczenia tym, że występują tam ptaki szczególnie cenne, lub tym, że jest to obszar wyjątkowo licznie zasiedlany przez ptaki. W szczególności ostoje ptaków to obszary na których występują:
- rzadkie, zagrożone wymarciem gatunki ptaków,
- gatunki o ograniczonym zasięgu („range-restricted”) lub gatunki charakterystyczne dla konkretnych biomów przyrodniczych,
- duże koncentracje ptaków migrujących i zimujących.
Ostoje ptaków IBA wyznaczane są na podstawie zestawu ścisłych kryteriów stworzonych przez BirdLife International. Kryteria te oparte są na naukowych podstawach i stosowane w ten sam, zestandaryzowany sposób we wszystkich krajach świata.
Ostoje ptaków wskazują, gdzie znajdują się miejsca kluczowe dla ochrony ptaków. Wyznaczanie ostoi ptaków IBA, jest więc tworzeniem swoistej listy referencyjnej, gdzie powinniśmy działać w pierwszej kolejności, aby efektywnie chronić ptaki, a także które obszary powinniśmy chronić w ramach istniejących form ochrony obszarowej. Dzięki identyfikacji ostoi ptaków IBA możliwa jest efektywna ochrona populacji ptaków i ich siedlisk, a w szerszym aspekcie ochrona całej różnorodności biologicznej. Ostoje ptaków IBA to miejsca o najwyższym priorytecie ochronnym, gdzie ograniczone zasoby przeznaczane na ochronę przyrody, mogą być najefektywniej wykorzystane.
Program ostoi ptaków IBA na świecie
Program ostoi ptaków został zainicjowany w latach 70-tych ubiegłego wieku i w skali globalnej koordynowany jest przez BirdLife International – ogólnoświatową federację organizacji zajmujących się ochroną ptaków. Za wdrażanie programu ostoi ptaków w poszczególnych krajach, odpowiedzialne są z reguły organizacje partnerskie BirdLife International – w Polsce jest to Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków. Obecnie na całym świecie wytypowano już ponad 11 000 ostoi ptaków, w ok. 200 krajach. Docelowo szacuje się, że sieć ostoi ptaków IBA liczyć będzie ok. 15 000 obszarów, pokrywających 10 mln km2, a więc ok. 7% powierzchni lądowej naszego globu.
Program ostoi ptaków IBA oprócz samego procesu wyznaczania ostoi, obejmuje także rozwijanie procesu ich aktywnej ochrony, zarządzania i monitoringu. Dane monitoringowe zbierane w poszczególnych krajach (także w Polsce) umieszczane są w World Bird Database (WBDB), co umożliwia analizy procesów zachodzących w ostojach ptaków na poziomie kontynentalnym, czy globalnym.
Zobacz Ostoje ptaków IBA na świecie
Ostoje ptaków IBA w Polsce
Program ostoi ptaków IBA w Polsce koordynowany jest przez krajowego partnera BirdLife International – Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków. Początki tworzenia sieci ostoi ptaków w naszym kraju sięgają początku lat 90-tych. Od tamtego czasu OTOP przygotował trzy publikacje opisujące kompleksowo wszystkie ostoje ptaków w Polsce – odpowiednio w latach 1994, 2004 i 2010.
Ostatnia publikacja z roku 2010 wskazuje 174 obszary w Polsce, które spełniają kryteria ostoi ptaków IBA. Wśród nich 170 obszarów to ostoje lądowe, a 4 – ostoje morskie. Wielkość ostoi lądowych waha się od 166 ha do ponad 370 000 ha, a średnia wielkość to ok. 34 000 ha. Prawie połowa powierzchni ostoi ptaków w Polsce (ok. 45%) zajęta jest przez lasy i zadrzewienia, stosunkowo dużą powierzchnię zajmują także tereny otwarte – łąki, pastwiska i inne tereny rolne (ok. 35% powierzchni). Wszystkie 174 obszary spełniają przynajmniej jedno kryterium (średnio ok. 4 kryteriów) identyfikujące je jako ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym. W każdej ostoi występuje od 1 do 32 gatunków (średnio ok. 4 gatunków), które kwalifikowały obszar jako ostoja IBA.
